Niepełnosprawni

Niepełnosprawni – bierni zawodowo?

21 lipiec 2023

Rządowa „Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami na lata 2021–2030” została przyjęta na początku 2021 roku. Zakłada ona wzrost zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami do 40%, a także wzrost wskaźnika ich aktywności zawodowej do 45%. To przedsięwzięcie ambitne, ale bardzo potrzebne. Potrzebne nie tylko z punktu widzenia samych osób z niepełnosprawnościami, ale całego rynku pracy w Polsce. Jak to wygląda po dwóch latach – nie wiadomo. GUS nie opublikował jeszcze oficjalnych danych dot. sytuacji osób niepełnosprawnych na rynku pracy w 2022 roku, nie mówiąc już o sytuacji w roku bieżącym. Dlatego pisząc ten tekst, musiałem opierać się przede wszystkim na danych nieaktualnych, z których jednak można wysnuć pewne wnioski.

źródło: Canva.pl

O bierności zawodowej

Ciekawe jest zwłaszcza to, co mówią nam wyniki wstępne BAEL (Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności) w poszczególnych kwartałach 2021 i 2022 roku. Znajdujemy tam między innymi informacje o bierności zawodowej, a więc o tym, jak wiele osób w wieku 15-89 lat nie podejmuje pracy.

Teraz uwaga – ważne rozróżnienie! Uznawane przez GUS definicje mówią nam o tym, że osoby bezrobotne to takie, które nie pracują, ale poszukują zatrudnienia, czyli np. są zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy. „Pracujący i bezrobotni stanowią łącznie grupę aktywnych zawodowo (zasoby pracy), natomiast bierni zawodowo to osoby pozostające poza rynkiem pracy.”

Deklarowane powody są różne. Jedni mówią, że nie podejmują pracy, bo wciąż się uczą lub podnoszą kwalifikacje. Innym pracę uniemożliwiają obowiązki rodzinne. Mnie jednak interesowało przede wszystkim to, jak wielu badanych za przyczynę swojej bierności zawodowej podaje chorobę bądź niepełnosprawność. Mamy tu więc, co następuje:

• I kwartał 2021 roku - 23,7%

• II kwartał 2021 roku – 23,7%

• III kwartał 2021 roku - 24,4%

• IV kwartał 2021 roku – 25,1%

• I kwartał 2022 roku - 24,3%

• II kwartał 2022 roku - 24,1%

• III kwartał 2022 roku - 25,3%

• IV kwartał 2022 roku – 24,9%

Jeżeli porównamy średnie arytmetyczne rok do roku, uzyskamy kolejno: 24,3% w roku 2021 oraz 24,7% w 2022.

Czy „Strategia” nie działa?

Chociaż porównanie rok do roku budzi pewien niepokój, wniosek, że rządowa strategia nie zmniejsza bierności zawodowej w grupie osób z niepełnosprawnościami, byłby mocno na wyrost. Musimy pamiętać, że w badaniach tych bierze się pod uwagę osoby w wieku od 15 aż do 89 lat.

Oczywiście nie mam zamiaru męczyć Was tutaj analizą tablic statystycznych, chociaż dla wielbicieli cyferek i analiz byłby to pewnie świetny dodatek do porannej kawy. Pozwólcie więc, że Was wyręczę.

Jeżeli spojrzymy na liczby dotyczące osób w tzw. wieku produkcyjnym, czyli 18-60, tudzież 18-65 lat, odsetek biernych zawodowo z kwartału na kwartał nieznacznie maleje. Rośnie za to grupa w wieku poprodukcyjnym, tj. osób, które np. przeszły już na emeryturę. Wiadomo, że w tej grupie choroby i wynikające już choćby z samego wieku niepełnosprawności są czymś na porządku dziennym.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w ciągu ostatnich kilku lat w Polsce zwiększyła się grupa osób w wieku poprodukcyjnym. W 2020 roku osoby te stanowiły 22,32% ludności Polski, a w 2021 roku 22,62%. Jeżeli chodzi o rok 2022 – osoby w wieku poprodukcyjnym stanowiły 22,89% ludności. W tym samym czasie zmniejszyła się liczba osób w wieku produkcyjnym. W 2020 roku osoby te stanowiły 59,51%, w 2021 roku 59,16%, a w 2022 już zaledwie 58,7% ludności naszego kraju.

Krótko mówiąc, społeczeństwo się starzeje. To jedna z przyczyn, dla których rośnie wskaźnik osób biernych zawodowo z powodu chorób lub niepełnosprawności. Możliwe jednak, że powodów jest więcej.

Powody do niepokoju

Nie ma sensu bić na alarm i kategorycznie twierdzić, że po ponad dwóch latach „Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami” nie przynosi efektów. Z drugiej strony nasz tak skłonny do uprawiania propagandy sukcesu Rząd konsekwentnie milczy w sprawie skuteczności zaplanowanych w „Strategii” działań. Na stronie Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych widnieją co prawda dane dot. wskaźników zatrudnienia i aktywności zawodowej, lecz są one mocno nieaktualne.

BON podało dane, bazując na wynikach średniorocznych BAEL (tak wiem, sporo tych skrótów) z roku 2019. Czytamy w nich, co następuje:

• współczynnik aktywności zawodowej - 28,8%,

• wskaźnik zatrudnienia – 26,8%.

Przypomnijmy, że „Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami na lata 2021–2030” została przyjęta przez Rząd w lutym 2021 roku. W tym samym czasie GUS zmienił nieco metodologię Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności. Zmienione zostały np. definicje osoby pracującej, bezrobotnej i biernej zawodowo, dlatego trudno jest porównywać nowe wyniki BAEL choćby z tymi z 2019 roku. Ale że ciekawość to nałóg tyleż zgubny, co pożyteczny, spróbujmy wyłuskać jednak coś z tego, co mamy do dyspozycji.

Wiemy na przykład, że: „W porównaniu z 2020 r. liczba bezrobotnych osób niepełnosprawnych (zarejestrowanych w Powiatowych Urzędach Pracy)[red.] zwiększyła się o 9,5%.” To potężny skok – nie ma co ukrywać, niekoniecznie jednak wynikający z działań w ramach rządowej „Strategii”. Musimy pamiętać, że wynik ten dotyczy drugiego roku trwania pandemii koronawirusa. Pandemia była jednym z tych przysłowiowych kijów wetkniętych w szprychy systemu, a ze wszystkich jej skutków pewnie długo jeszcze nie będziemy zdawać sobie sprawy. Poza tym wzrost liczby bezrobotnych osób niepełnosprawnych może być paradoksalnie dobrym objawem. Jeżeli te osoby były wcześniej bierne zawodowo i postanowiły zarejestrować się w urzędzie pracy - „weszły do systemu”. I nawet jeśli pracy nie znalazły, uznawane są już za aktywne zawodowo.

Ilu jest w Polsce pracowników z niepełnosprawnościami?

Podawane przez GUS statystyki mówią również o tym, że:

„W dniu 31 grudnia 2020 r. w podmiotach zatrudniających 10 osób i więcej pracowało 333,7 tys. osób niepełnosprawnych.”

oraz, że:

„W dniu 31 grudnia 2021 r. w 198,4 tys. podmiotów zatrudniających 10 osób i więcej pracowało 337,0 tys. osób niepełnosprawnych.”

Pracujące osoby z niepełnosprawnościami stanowiły na koniec 2021 roku 3,4% ogólnej liczby pracujących. Wspomniane wyżej przedsiębiorstwa zwiększyły też ich zatrudnienie w ciągu roku o niespełna 1%.

Na bardziej aktualne dane musimy jeszcze trochę poczekać, ale generalnie rzecz biorąc, sytuacja nie napawa optymizmem. Wzrost zatrudnienia o niecały 1% to mało, bo w tym samym czasie zwiększyła się też liczba osób niepełnosprawnych, choćby z przyczyn związanych z wiekiem. A jak pisałem już wcześniej, społeczeństwo nadal się starzeje i rok do roku starszych, schorowanych osób będzie wśród nas coraz więcej.

Morał

Jeżeli czytacie ten tekst i dotrwaliście do tego momentu, to pewnie nie przez przypadek. Zaglądacie na Werbeo w poszukiwaniu ciekawych ofert oraz informacji na temat pracy osób z niepełnosprawnościami. Być może zaliczacie się do grupy biernych zawodowo. A być może już nie i należycie od niedawna do liczby niespełna 60 tys. bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy osób z niepełnosprawnościami. Dzięki Wam (tym zarejestrowanym) wskaźnik aktywności zawodowej rośnie. Lecz pewnie zdajecie sobie dobrze sprawę, że rejestracja w urzędzie nie wyklucza szukania pracy na własną rękę. To najbardziej skuteczna STRATEGIA!

Uwagi, źródła i podziękowania

Wszystkie dane pochodzą z publikacji Głównego Urzędu Statystycznego. Były to:

• "Informacja o rynku pracy w pierwszym kwartale 2021roku (dane wstępne)" [28.06.2021 r.]

• "Informacja o rynku pracy w drugim kwartale 2021roku (dane wstępne)" [24.08.2021 r.]

• "Informacja o rynku pracy w trzecim kwartale 2021roku (dane wstępne)" [20.12.2021 r.]

• "Osoby niepełnosprawne w 2020 r." [02.12.2021 r.]

• "Osoby niepełnosprawne w 2021 r." [01.12.2022 r.]

• "Pracujący, bezrobotni i bierni zawodowo (wyniki wstępne BAEL)" [23.02.2022 r.]

• "Pracujący, bezrobotni i bierni zawodowo (wyniki wstępne BAEL)" [25.05.2022 r.]

• "Pracujący, bezrobotni i bierni zawodowo (wyniki wstępne Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności)" [24.08.2022 r.]

• "Pracujący, bezrobotni i bierni zawodowo (wyniki wstępne Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności)" [25.11.2022 r.]

• "Pracujący, bezrobotni i bierni zawodowo (wyniki wstępne Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności)" [23.02.2023 r.]

Użyte w tekście cytaty również zaczerpnąłem z tych publikacji lub ze strony internetowej GUS. Korzystałem także z:

• "Banku Danych Lokalnych" (https://bdl.stat.gov.pl/)

oraz

• "Bazy Demografia" (https://demografia.stat.gov.pl/).

A wszystko to dzięki uprzejmości i wskazówkom pani Agaty Dąbrowskiej – Starszej Specjalistki z Departamentu Badań Demograficznych GUS, której serdecznie dziękuję.

Autor: Juliusz Koczaski, Redaktor WERBEO