Niepełnosprawni

Neuroróżnorodni w pracy

16 lipiec 2024

Termin „neuroróżnorodność” staje się coraz bardziej popularny nie tylko w środowiskach medycznych. Fakt, iż w społeczeństwie rośnie wiedza oraz otwartość na osoby neuroatypowe i coraz więcej osób jest zdiagnozowanych i świadomych tego, że ich mózg nieco inaczej funkcjonuje, sprawia, że pracodawcy stają się bardziej otwarci i gotowi na ich rekrutację.

Neuroróżnorodni są wśród nas

Przyjmuje się, że nawet jedna piąta światowej populacji to osoby ze zdiagnozowaną neuroróżnorodnością. Termin ten wydaje się dość złożony, ale tym określeniem opisywane są osoby, których system neurologiczny przetwarza informacje inaczej niż ma to miejsce u osób neurotypowych. Spektrum autyzmu, ADHD, dysgrafia, dysleksja, dyskalkulia, a także zespół Tourette’a to najczęstsze zaburzenia związane z neuroróżnorodnością.

Powyższe zaburzenia mogą wpływać na percepcję, komunikację, mechanizmy uczenia się i ogólne funkcjonowanie, zarówno w sytuacjach codziennych, jak i w miejscu pracy. Osoby nieneuronormatywne mogą charakteryzować się nadwrażliwością sensoryczną, przede wszystkim słuchową. To nie jedyna cecha, która ma znaczenie w kontekście zatrudnienia. Wchodząc w relacje z takimi pracownikami, należy mieć na uwadze, że w większości mają oni problemy z komunikacją. Dlatego rozmawiając z nimi, trzeba unikać aluzji i subtelności, gdyż rozmówca może mieć problem z odbiorem takiego przekazu. Najlepiej mówić wprost, nie bawiąc się w subtelności. Komunikaty powinny być proste, a jednocześnie wyjaśniające, gdyż rozmówca może zrozumieć, dlaczego danego dnia ma zrobić coś, czego dotychczas nie robił i dlaczego tego się od niego wymaga. Współpracy z członkiem zespołu, który jest nieneuronormatywny trzeba, się po prostu nauczyć. Wysiłek taki może się opłacać tym bardziej, że uważa się, że osoby, o których piszemy, obdarzone są również szczególnymi zdolnościami i talentami. W zależności od rodzaju neuroróżnorodności wyróżniać się mogą m.in. wysoką inteligencją matematyczno-logiczną, dużą kreatywnością, rozwiniętą umiejętnością nieschematycznego myślenia, czy dużą dbałością o szczegóły. Każda z tych cech może być przydatna w miejscu pracy i może pomóc w osiąganiu ponadprzeciętnych wyników. Dowodzą tego doświadczenia firm, które decydują się na zatrudnianie pracowników neuroróżnorodnych.

Nie wszystkie dorosłe osoby zostały zdiagnozowane pod kątem neuroróżnorodności. Jednak wciąż rosnąca ilość osób świadomych tego, że inaczej postrzegają świat i inaczej funkcjonują w społeczeństwie, sprawia, że pracodawcy nie mogli nie dostrzec wyzwań, jakie przed nimi powstają, zwłaszcza w czasach, kiedy coraz więcej firm stawia na inkluzywność. Isnieją organizacje, które bardzo starają się, by w ich wnętrzu każdy pracownik - bez względu na tożsamość, płeć, zdolności, pochodzenie - był akceptowany i doceniany. Poza tym świadomość, że w społeczeństwie są osoby, które inaczej odbierają świat, może mieć bardziej wymierne przełożenie, bo przecież każda firma wychodzi również na zewnątrz, mając kontakt z klientami, kontrahentami i partnerami. Wśród nich również mogą być osoby neuroatypowe i dlatego zrozumienie i uwzględnienie ich potrzeb będzie miało przełożenie na zyski organizacji.

Po pierwsze rekrutacja

Firmy otwarte na osoby nieneuronormatywne wiedzą, że zachęcanie ich do pracy zaczyna się na etapie redagowania anonsu. Ogłoszenie o pracę musi być napisane prostym językiem, bez branżowego żargonu. W jego treści powinno się jasno określić wymagania i zakres obowiązków pracowników. Pracodawca, o ile oczywiście wie, że ma do czynienia z kandydatem neuroatypowym, zamiast przeprowadzać klasyczną rozmowę kwalifikacyjną, może poprosić kandydata o wykonanie konkretnego zadania. Kompetencje weryfikowane są wówczas w praktyce, a nie na podstawie umiejętności autoprezentacji.

Nowo zatrudniona osoba na pewno poczuje się pewniej w nowym miejscu pracy, jeśli otrzyma wsparcie mentora lub trenera pracy. Tym pierwszym może być kolega lub koleżanka z zespołu, do których zawsze można się zwrócić z pytaniem, lub z problemem. Mając w zespole osobę w spektrum, warto wypracować jasne i czytelne zasady pracy i współpracy. Tutaj kluczowa jest rola szefa, który powinien zapoznać nowego pracownika z niepisanymi zasadami współpracy w firmie. Jak już wspomnieliśmy osoby neuroróżnorodne mają problem z komunikacją, dlatego powinny dostać wybór sposobu porozumiewania się ze współpracownikami i szefostwem. Niektóre osoby preferują kontakt bezpośredni, inne wolą napisać mejla bądź użyć komunikatora.

Przyjazne miejsce pracy

W kontekście zatrudniania osób neuronietypowych dobrą praktyką byłoby stworzenie takiego miejsca pracy, w którym każdy pracownik pozostaje sobą i pracuje w warunkach, które najlepiej odpowiadają jego potrzebom. Neuroróżnorodni wykazują nadwrażliwość na zbyt intensywne światło lub hałas. Ideałem byłoby zorganizowanie miejsca, w którym mogliby popracować w ciszy, przy odpowiednim natężeniu światła. Jeśli pełna izolacja nie jest możliwa, pracodawca może podarować słuchawki wyciszające. Wszystko po to, by każdy pracownik miał warunki, w których czuje się komfortowo, a dzięki temu może być skupiony i efektywny w swoich codziennych obowiązkach.

Ważne jest budowanie świadomości, że osoby neuroróżnorodne są wśród nas i mogą się stać częścią zespołu. Aby od pierwszego dnia dobrze się czuły w pracy, potrzebne są szkolenia, na których menedżerowie uczą się, jak efektywnie zarządzać zespołami, w których pracują osoby o różnych osobowościach i potrzebach. Szkolenia obejmują m.in. takie zagadnienia, jak budowanie bezpiecznej przestrzeni do rozmów z osobami neuroróżnorodnymi oraz dobór odpowiednich narzędzi do potrzeb danego pracownika.

Pracodawca może zrobić wiele, by zapewnić wszystkim pracownikom jak najlepsze warunki pracy, ale nie może stać się dla swoich pracowników psychologiem ani terapeutą. Zadaniem pracodawcy jest zrozumieć i uwzględnić w swoich koncepcjach tworzenia zespołów, że ich członkowie są różni, co przy umiejętnym zarządzaniu ma szansę stać się wartością dodaną. Zespoły skupiające pracowników neurotypowych i neuroróżnorodnych są efektywne i kreatywne, a przy odpowiednim zarządzaniu mogą osiągać bardzo wysokie wyniki.

Pracodawcy otwarci na osoby nieneuronormatywne zyskują pracowników obdarzonych talentami, które pomagają firmie stać się jeszcze lepszą i bardziej konkurencyjną. Natomiast dla osób zatrudnionych najważniejsze jest, że trafili do przyjaznego środowiska pracy, w którym są rozumiane i akceptowane.

Autor: Monika Łysek, Redaktor WERBEO