Home > Strefa wiedzy > Blog

02 wrzesień 2025

Kompetencje cyfrowe starszych pracowników. Jak bardzo są konieczne?

Kompetencje cyfrowe stają się coraz ważniejsze nie tylko w codziennym funkcjonowania, ale także, a może przede wszystkim, na rynku pracy. Z przyswojeniem kompetencji cyfrowych problemu raczej nie mają młodsze pokolenia pracowników. A co z 60-latkami? Czy starszy pracownik musi znać i obsługiwać ChatGPT?



Niedostateczne kompetencje cyfrowe powodem do zwolnienia?

Niemal 40 proc. Polaków uważa, że kompetencje cyfrowe są najważniejsze dla rozwoju kariery. Z padań przeprowadzonych przez Pracuj.pl wynika, że starsi pracownicy wciąż opierają się przed ich przyswojeniem. Potwierdzają to dane z rządowego portalu kompetencjecyfrowe.gov.pl, które wskazują na to, że podstawowe umiejętności cyfrowe opanowało zaledwie 24 proc. osób w wieku 55-64 lata.

W momencie, gdy kompetencje cyfrowe nabierają znaczenia, wiedza i doświadczenie starszych pracowników traci na znaczeniu. Pracownicy ci wykonują swoją pracę wolniej, a więc dłużej, czyli mniej wydajniej niż ich młodsi koledzy i koleżanki. Do kancelarii prawnych wpływa coraz więcej zapytań, czy pracodawcy mogą zwolnić pracownika w starszym wieku, któremu brakuje kompetencji cyfrowych? Pracodawcy nie chcą przy tym narazić się na zarzut dyskryminacji pracownika ze względu na jego wiek.

Przed zwolnieniem takiego pracownika pracodawca powinien z nim porozmawiać i okazać pomoc w nabyciu nowych kompetencji. Dopiero wtedy, gdy podjęte przez pracodawcę działania okażą się nieskuteczne, może on zaproponować pracownikowi np. inne stanowisko, na którym korzystanie z danej technologii nie jest niezbędne. Pracodawca w tym celu może skorzystać z porozumienia lub wypowiedzenia zmieniającego. Jeśli postawa pracownika wpływa na jego samodzielność i efektywność lub jakość pracy, pracodawca może, ustalając jego wynagrodzenie w porównaniu do innych pracowników, wykonujących tę samą pracę, brać te czynniki pod uwagę. 

W ostateczności pracodawca może rozwiązać umowę o pracę z takim pracownikiem. Rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem powinno być jednak umotywowane obiektywnymi okolicznościami, nie zaś samym wiekiem i mniejszym obeznaniem pracownika w świecie cyfrowym w ogóle. Wiek nie może być też powodem różnicowania sytuacji pracowników w firmie. Nawet jeśli będzie tylko czynnikiem pośrednim takiego różnicowania, takie działanie może zostać uznane za ageizm (dyskryminację ze względu na wiek).

Obowiązki pracodawcy wobec starszych pracowników

Umowę o pracę można rozwiązać, ale nie od razu i nie dlatego, że pracownik nie ma odpowiednich umiejętności cyfrowych nie ze swojej winy przecież. Dlatego najlepiej jest w takim wypadku wyznaczyć pracownikowi termin do zdobycia danych kwalifikacji albo wypowiedzieć umowę lub warunki tejże z przyczyn dotyczących pracodawcy, ponieważ to pracodawca, zgodnie ze swoimi potrzebami, wprowadzam wymóg nowych kompetencji. W przypadku, gdy pracownik nie uzupełni, w wyznaczonym przez pracodawcę terminie, swoich kompetencji, wówczas pracodawca będzie mógł wypowiedzieć umowę bądź jej warunki z przyczyn dotyczących pracownika.

Odmowa udziału w zapewnionych przez pracodawcę szkoleniach lub nienależyte wykonywanie obowiązków pracowniczych pomimo realnego wsparcia w podnoszeniu kompetencji zapewnionego przez pracodawcę, może stanowić przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę. Wskazuje na to wyrok Sądu Rejonowego (SR) w Człuchowie z 31 października 2020 r. (sygn. akt IV P 130/19). Sytuacja taka może również stanowić przyczynę wypowiedzenia zmieniającego, w którym pracodawca proponuje pracownikowi nowe warunki pracy i płacy np. na stanowisku, które nie wymaga kompetencji cyfrowych. Proponowane warunki powinny odpowiadać kwalifikacjom pracownika i możliwościom pracodawcy. Według wyroku Sądu Najwyższego (SN) z 10 maja 2000 r. (sygn. akt I PKN 642/99) zawiniona odmowa wykonania zgodnych z prawem poleceń służbowych jest uznane za przyczynę rozwiązania omowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Może to również dotyczyć pracowników, którzy zgodnie z art. 39 Kodeksu pracy są objęci ochroną przedemerytalną przed wypowiedzeniem umowy o pracę.

W przypadku gdy pracownik odwoła się od wypowiedzenia do sądu pracy, ciężar dowodu w zakresie prawdziwości przyczyny wypowiedzenia spoczywa na pracodawcy. Dlatego warto, by pracodawca dokumentował działania zmierzające do zapewnienia pracownikowi nowych kwalifikacji i ewentualnych braków postępów w tym zakresie. Pracodawca powinien stosować jednakowe kryteria wobec wszystkich pracowników, w tym te odnoszące się do oceny stopnia realizacji powierzanych zadań w zakresie podnoszenia kompetencji. Nie zostanie wtedy posądzony o dyskryminację. 

Równe traktowanie a dyskryminacja 

Pracodawca nie może tworzyć wobec pracowników (nawet tych starszych) nieuzasadnionych wyjątków, może to źle wpłynąć na morale reszty pracowników, a w konsekwencji również oni mogą przestać stosować się do nowych rozwiązań. Dobrą praktyką przy wprowadzaniu w firmie nowych technologii jest informowanie pracowników, jaki cel i w jaki sposób organizacja chce ten cel osiągnąć.

Przejawem dyskryminacji są:
• odmowa nawiązania czy też rozwiązanie stosunku pracy;
• niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia;
• pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą;
• pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe;
• niepożądane zachowania, których celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika i stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery.

Kompetencje cyfrowe obecnie są niezwykle istotne i stanowią podstawę rozwoju kariery pracowników. Jednocześnie starsi pracownicy wciąż mają duże opory i problemy z ich nabywaniem. To właśnie ten opór stanowi nie lada problem dla wielu pracodawców, którzy biją się zwalniać osoby niechętne podnoszeniu swoich kwalifikacji, nawet w uzasadnionych prawnie sytuacjach, bojąc się oskarżenia o ageizm, niesłusznie zresztą.


Autor: Sebastian Woroniak, Redaktor WERBEO