ESG – kolejne obowiązki czy szansa na rozwój organizacji?

Takie wnioski płyną z badania przeprowadzonego w trzecim kwartale 2023 r. przez firmę Qality Watch na potrzeby Ogólnopolskiego Raportu ESG – Szanse i Ryzyka, tuż przed wprowadzeniem obowiązywania dyrektywy CSRD. Ale powodów do zmartwienia nie ma, gdy wyniki porównamy do roku 2022, bowiem nastąpił ogromny wzrost świadomości w zakresie ESG! Wcześniej o ESG nie wiedziała nic nawet połowa respondentów. Obecnie strategię opracowało 44 proc. przedsiębiorstw, notujemy więc ponad dwudziestokrotny wzrost w stosunku do roku 2022.

Jednocześnie 45 proc. ankietowanych firm przyznaje, że musiało przedstawić kontrahentom sprawozdanie dotyczące śladu węglowego. Zrównoważone zarządzanie to coraz częściej również konieczność mniejszych firm, współpracujących z dużymi partnerami, którzy takie wymagania mają  w stosunku do swoich dostawców, bowiem zależy im na transparentności łańcucha dostaw.

Coraz więcej firm ma także świadomość, że od wyników z raportów ESG będą uzależnione możliwości pozyskania finansowania na inwestycje. Czy to z unijnych grantów, od inwestorów lub banków – wkrótce każda organizacja będzie mogła na podstawie tych samych danych ocenić wiarygodność ubiegającego się o środki finansowe.

W przeważającej mierze konieczność wprowadzenia standardów ESG widzą firmy z branży przemysłowej, usługowej i handlowej. Lecz o ile wcześniej o ESG mówiło się głównie jako obowiązkach i kosztach, tak coraz więcej firm dostrzega w zrównoważonym zarządzaniu potencjał. Ekologię i wartości społeczne cenią najmłodsze pokolenia konsumentów. A to ich gust i przekonania będą determinowały wkrótce zapotrzebowanie na produkty i usługi. Klienci poszukujący ekologicznych i etycznych rozwiązań zwracają się w kierunku takich firm. ESG doskonale wpisuje się więc w te trendy. Nic więc dziwnego, że największą zmianę w postrzeganiu ESG jako szansy na rozwój organizacji można zaobserwować w branży handlowej (57% wskazań w 2023 roku do 18% w roku 2022).  W porównaniu z poprzednią edycją badania, pozytywnie na ESG zapatruje się już ponad połowa respondentów, podczas gdy wcześniej było to średnio 30 proc. firm.

Podobnie jak w 2022 roku, polscy przedsiębiorcy nie są w stanie oszacować kosztów związanych z dostosowaniem się do wymogów ESG. Największą świadomość posiada branża budowlana, w której 40% respondentów deklaruje, że zna realne koszty wdrożenia strategii. Wciąż więcej tu domniemywań i przypuszczeń, niźli faktycznych wyliczeń. Blisko połowa badanych szacuje, że proces ten będzie wymagał poświęcenia około 15% przychodów.

W obliczu raportowania ESG największą trudność i koszty stanowi pozyskanie specjalistów. Firmy doradcze wciąż nie nabyły praktyki i nie znają specyfiki danych branż, ich oferta jest więc bardzo ogólna, i bardzo droga. Z tego powodu zespół ds. ESG przedsiębiorcy rekrutują wewnątrz swojej organizacji.

W obliczu kosztów i trudności z pozyskaniem doradców rysują się kolejne problemy transformacji w kierunku zrównoważonego rozwoju. Mianowicie, biznes musi widzieć, że ponoszone koszty i nakłady pracy nie przewyższają przewidzianych ustawowo kar za niedopełnienie warunków raportowania. Ustawodawcy nie mogą także dopuścić do sytuacji, w której ESG sprowadzi się jedynie do dobrze wyglądających statystyk i raportów, za którymi nie będą jednak stały rzeczywiste działania i standardy postępowania.

Prawa człowieka w łańcuchu dostaw

Wobec dużego zainteresowania zrównoważoną transformacją sektora handlowego nie dziwi, że najwyższy odsetek badanych firm zadeklarowało wdrożenia w obszarze social (64%).

Sporym wyzwaniem dla firm handlowych jest dopilnowanie etyki w łańcuchu dostaw od swoich licznych kontrahentów, zwłaszcza gdy ci działają poza rynkiem europejskim i nie obowiązują ich nasze standardy lub gdy dostawcy są monopolistami. Uzyskanie informacji i ich weryfikacja jest trudna. W przypadku zaś, gdy dostawca działa nieetycznie, trzeba znaleźć zastępców, co może również nastręczać trudności zwłaszcza w branżach, w których ilość dostawców jest ograniczona i może negatywnie rzutować na zysk i dalsze prosperowanie biznesu z jednej strony, z drugiej niedopilnowanie tej kwestii – zniechęca konsumentów.

Co dla pracowników oznacza transparentność?

Przed innymi wyzwaniami stoją firmy usługowe. Dla nich w centrum strategii ESG powinien przede wszystkim stać pracownik.  Za istotne uważa się działania podnoszące dobrostan pracowników, bo satysfakcja z pracy sprzyja budowaniu lojalności. Poprawia zaangażowanie w obowiązki, na co ogromny wpływ ma również atmosferę w pracy. Ta z kolei sprawia jednocześnie, że pracodawcy łatwiej przyciągnąć  utalentowanych specjalistów, co w sektorze usług sprzyja przewadze konkurencyjnej. Za to wszystko w dużej mierze odpowiada transparentność w zarządzaniu kadrami. Powinna ona dotyczyć takich kwestii jak: jasne kryteria awansów czy widełki płacowe na tożsamych stanowiskach. Transparentność  zapewnia poczucie bezpieczeństwa oraz daje możliwość przewidywania przyszłości zawodowej i planowania finansów osobistych. Co ciekawe dla respondentów udzielających odpowiedzi w badaniu Qality Watch drugorzędną kwestią wydaje się problem gender pay gap, czyli luki płacowej ze względu na płeć. Głównym argumentem przeciwko idei wyrównywania płac jest wskazywanie na większe znaczenie kompetencji niż płci. I o ile pracownicy niższego szczebla, nie mają nic przeciwko, o tyle wyższa kadra menedżerska i zarząd zgłaszają swoje wątpliwości, podnosząc kwestię konkurencyjności.

Zasadność wymogów środowiskowych wydaje się bezdyskusyjna w obliczu katastrofy klimatycznej, od której nie można odwracać oczu.  I co zaskakujące, organizacje widzą już w dostosowaniach środowiskowych wymierne korzyści także dla siebie. To np. wszelkie zmiany w kierunku energii ze źródeł odnawialnych, które są inwestycją szybko zwracającą się i generującą oszczędności, zwłaszcza dla firm produkcyjnych, z sektora przemysłu ciężkiego, tych, w których zużywa się dużo energii.

W tym obszarze strategia ESG powinna obejmować nie tylko plany, to co zamierza się robić ku poprawie, ale także uwzględnić to, z czego się zrezygnuje. np. plastik czy produkcja pochłaniająca duże ilości wody.

W obszarze governance strategia ESG musi być ściśle zintegrowana z celami biznesowymi firmy. Dlatego coraz częściej podnosi się kwestię udziału kadry zarządzającej w tworzeniu i egzekwowaniu ESG. Zewnętrzni doradcy rzadko tak dobrze znają specyfikę danej branży. Błędne wydaje się także powierzenie ESG działom PR i marketingu, bo może skutkować to wypaczeniem ESG w stronę CSR lub raportowania. Wyzwanie stanowi również konieczność wprowadzenia nowych systemów do gromadzenia danych i raportowania. W obrębie ładu korporacyjnego wszystkim firmy muszą zadbać o transparentność swoich wszelkich działań, co jest kluczowe, aby budować zaufanie kontrahentów i nie wypaść z łańcucha dostaw organizacji spełniających standardy ESG.

ESG to nie tylko zbiór kolejnych obowiązków, ale i stojąca przed przedsiębiorstwami szansa. Integracja zasad odpowiedzialności środowiskowej, społecznej i ładu korporacyjnego może przynieść profity w postaci:

• lojalności pracowników i klientów,
• poprawy wizerunku,
• lepszego dostępu do kapitału,
• sprawnego zarządzania,
• poukładania całokształtu procesów wewnątrz organizacji,
• wdrażania nowych technologii,
• i zwiększenia dostępu do kapitału.

ESG oczekuje, aby firmy sprostały wyzwaniom, z którymi mierzy się współczesny świat, dając im przy tym tym samym szansę na rozwój.