Czy ułatwienia dla pracujących rencistów socjalnych będą mogły skutkować koniecznością zwrotu renty?

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) opracowało projekt przepisów, które mają ograniczyć obowiązek składania ZUS EROP do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a przez to ułatwić życie m.in. pracownikom z niepełnosprawnościami pobierającym rentę socjalną. Jednakże projektowane przepisy, zamiast pomóc, w istocie mogą zaszkodzić takim pracownikom. O co chodzi? Wyjaśniamy.

Jeżeli pracownik z niepełnosprawnością pobierający rentę socjalną nie osiągnął jeszcze ustawowego wieku emerytalnego, ma obowiązek informowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) o wysokości rocznych przychodów osiągniętych z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych. W związku z powyższym, adekwatnie do dyspozycji art. 127 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 1631, ze zm.) – dalej: u.e.r., pracownik-rencista socjalny musi złożyć do ZUS formularz ZUS EROP, do którego należy załączyć zaświadczenie uzyskane od pracodawcy o wysokości przychodów osiąganych u tego pracodawcy w poprzednim roku kalendarzowym, z rozbiciem na poszczególne miesiące. Pozwala to ZUS rozliczyć rentę socjalną. W przypadku gdy pracownik-rencista socjalny osiąga w danym miesiącu wynagrodzenie:

przekraczające 70% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale roku kalendarzowego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) – renta socjalna ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia ogłaszanego corocznie przez Prezesa ZUS.
przekraczające 130% przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa powyżej – renta socjalna ulega zawieszeniu.

Aktualnie ZUS EROP należy złożyć do końca lutego roku następującego po roku, w którym osiągnięto przychód, osobiście w oddziale ZUS albo elektronicznie za pośrednictwem Portalu Usług Elektronicznych ZUS/eZUS.

Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową, albo prowadzenie pozarolniczej działalności w kraju i za granicą.

Pracownik-rencista socjalny musi wybrać także sposób rozliczania świadczenia rentowego (roczny lub miesięczny). Jeżeli pracownik nie dokona tego wyboru, ZUS rozliczy go w sposób korzystniejszy dla pracownika.

Obowiązek informowania ZUS o wysokości przychodu osiąganego przez pracownika-rencistę socjalnego obejmuje także pracodawcę zatrudniającego tego pracownika.

Pracownicy posiadający orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, oprócz renty socjalnej, pobierają także dodatek do renty socjalnej (aktualnie 2610,72 zł brutto miesięcznie).

W ramach deregulacji przepisów prawa MRPiPS opracowało projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (UDER75), którego głównym założeniem jest ograniczenie corocznego obowiązku zawiadamiania przez emeryta lub rencistę organu rentowego o wysokości przychodów osiągniętych w roku poprzednim poprzez oparcie rozliczenia na danych zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego w ZUS.

Według resortu rodziny, pracy i polityki społecznej projektowane zmiany przyczynią się do zautomatyzowania i przyspieszenia procedury zawieszania i zmniejszania świadczeń przez ZUS, a także ograniczenia obowiązków administracyjnych płatników składek, w tym przedsiębiorców.

Zgodnie z projektowaną ustawą, na mocy nowego art. 127 u.e.r. obowiązek powiadomienia ZUS o przychodach osiągniętych w danym roku z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych zostanie ograniczony wyłącznie do emerytów i rencistów, którzy osiągają przychody za granicą albo pobierają uposażenie (w przypadku służb mundurowych).

Jednakże projekt nowelizacji nr UDER75 przewiduje, że – jeżeli ZUS poweźmie wątpliwość co do kompletności danych zgromadzonych w ZUS lub ich zgodności ze stanem faktycznym, bądź też posiadane dane nie będą wystarczające do rozliczenia renty socjalnej pracownika – ZUS będzie miał możliwość żądania wystawienia przez pracodawcę zaświadczenia potwierdzającego przychód uzyskany przez pracownika.

To właśnie te zmiany wzbudzają największe kontrowersje, gdyż w myśl art. 84 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2025 r., poz. 350, ze zm.) – dalej: u.s.u.s., ZUS będzie mógł żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń rentowych za okres ostatnich 3 lat, w sytuacji, gdy pracownik-rencista socjalny nie zawiadomił ZUS o zajściu okoliczności powodujących zmniejszenie lub zawieszenie prawa do renty socjalnej, a mimo to świadczenie to było nadal wypłacane.

Oznacza to, że pracownicy-renciści socjalni zwolnieni z obowiązku przekazywania do ZUS formularza ZUS EROP do końca lutego roku następującego po roku, w którym osiągnęli przychód powodujący zmniejszenie lub zawieszenie prawa do renty socjalnej i dodatku dopełniającego do tej renty, w przypadku niezgłoszenia przychodu przekraczającego odpowiednie 70% (zmniejszenie renty) lub 130% (zawieszenie renty) przeciętnego wynagrodzenia (o którym mowa powyżej) i dalszego pobierania renty socjalnej, muszą liczyć się z koniecznością zwrotu renty socjalnej i dodatku dopełniającego do tej renty pobranych w ciągu 3 ostatnich lat. Wynika to z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz. U. z 2025 r., poz. 420, ze zm.).

Autor: Paweł Kawka, Redaktor WERBEO

Zobacz też

Biznes

21 październik 2025

Czy ułatwienia dla pracujących rencistów socjalnych będą mogły skutkować koniecznością zwrotu renty?

Zobacz też