Dostępność to proces

15 maja 2025 roku odbyła się 4. edycja konferencji organizowanej przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) z okazji Światowego Dnia Świadomości Dostępności. Wydarzenie, organizowane we współpracy z Centrum Projektów Polska Cyfrowa, zgromadziło ekspertów, przedstawicieli administracji publicznej, biznesu oraz organizacji pozarządowych. Tematyka szans, wyzwań i zagrożeń związanych z cyfrową dostępnością okazała się cieszyć na tyle dużym zainteresowaniem, że organizatorzy - poza oficjalną transmisją na platformie Zoom - zdecydowali się na równoległą transmisję w mediach społecznościowych. Jest się więc z czego cieszyć.

- Ten rok jest szczególny, ponieważ od 28 czerwca będziemy stać na straży dostępności niektórych produktów i usług.

A wszystko za sprawą Polskiego Aktu o Dostępności, którego przepisy właśnie tego dnia zaczną obowiązywać. Podlegać im będzie ponad 300 tys. prywatnych i państwowych przedsiębiorstw, które będą musiały dostosować swoje produkty i usługi do wymogów ustawy, a przede wszystkim – do potrzeb osób z niepełnosprawnościami i nie tylko. Chodzi bowiem ogólnie o osoby ze specjalnymi potrzebami. PFRON natomiast będzie jedną z tych instytucji, do których konsumenci będą mogli składać skargi za brak dostępności, także w obszarze dostępności cyfrowej.

- Choć wydaje się, że standardy WCAG obowiązują powszechnie – mówiła dalej prezes Lorek - wiele stron internetowych i aplikacji nadal jest niedostępnych.

A przecież nie chodzi jedynie o strony internetowe.

- Cyfryzacja wkracza dziś w każdą dziedzinę życia – mówił, otwierając konferencję Tomasz Wojakowski, Pełnomocnik ds. Dostępności PFRON. - Dostępność i dbanie o nią to nie jednorazowy akt, lecz długoterminowe podejście, które nie musi być trudne.

- Nawet lokale wyborcze deklarujące dostępność często nią nie dysponują – mówiła w swoim wystąpieniu wiceminister Monika Sikora z Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej. - 65% konsumentów z niepełnosprawnościami rezygnuje z zakupów online z powodu braku dostępności. - To ogromny potencjał rynkowy.- dowodziła dalej wiceminister Sikora, konkludując:

-  Tylko współpraca biznesu i instytucji publicznych pozwoli skutecznie eliminować bariery.

Przykładem takiej instytucji jest z pewnością Centrum Projektów Polska Cyfrowa.

- Budujemy infrastrukturę komunikacyjną w tzw. białych plamach. Tworzymy usługi cyfrowe. Digitalizujemy zasoby kultury. Inwestujemy w bezpieczeństwo i edukację – przedstawiał zakres działalności CPPC jego dyrektor, Wojciech Szajnar. - Cyfryzacja ma ogromny potencjał, ale niesie ryzyko wykluczenia  ostrzegał.

Rozwijając myśl, Wojciech Szajnar mówił o tym, że dostępność umożliwia wszystkim obywatelom korzystanie z przysługujących im praw na równi. Gdy strony internetowe czy aplikacje administracji publicznej okazują się niedostępne – podważa to zaufanie części obywateli do państwa.

- Błąd to audyt dostępności dopiero na końcu projektu. Dostępność powinna być uwzględniana na każdym etapie tworzenia. Przy tym nie jest to zadanie wyłącznie dla specjalisty ds. dostępności, ale dla całego zespołu.

Stwierdziła też, że brak dostępności kosztuje często więcej niż jej wdrożenie, z czym zgodzili się także kolejni prelegenci, m.in. Henryk Gryz z Ministerstwa Finansów:

- Dostępność to proces wymagający ciągłego utrzymania i rozwoju. Odpowiedzialność za jej zapewnienie spoczywa na całym zespole, nie tylko na jednym ekspercie.

Sam będąc specjalistą koordynującym dostępność elektronicznych usług finansowych, Henryk Gryz dowodził, że reguły WCAG to jedynie wytyczne, które trzeba dopasować do konkretnych rozwiązań.

- Proces ten musi być planowany, rozwijany i monitorowany od początku – mówił dalej. - Zaangażowani weń muszą być specjaliści ds. dostępności zarówno po stronie wykonawcy, jak i zamawiającego.

O tym, jak taka współpraca wygląda w praktyce, opowiadała Ewa Jakubowska-Smagieł z Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Chodziło o projekt „W muzeach” realizowany przez konsorcjum kilku placówek muzealnych, którego celem była digitalizacja i udostępnianie w ramach jednego serwisu cyfrowych odwzorowań zbiorów kultury i sztuki. Odwzorowaniom tym towarzyszą też opisy, a więc zarówno opisy alternatywne elementów graficznych, jak i opisy samych obiektów widniejących na zdjęciach. Trudność polegała na tym, że nie mogły to być te same teksty. Tzw. „alty” muszą być krótkie i neutralne, a opisy obiektów muszą uwzględniać konteksty. Alty nie mogą być infantylne, a opisy powinni móc w pełni zrozumieć również użytkownicy niebędący specjalistami. W pracach nad serwisem wmuzeach.pl na każdym etapie uczestniczyli specjaliści od dostępności, a efekty polecamy przetestować samodzielnie.

- W tworzeniu usług cyfrowych muszą uczestniczyć osoby korzystające z nich inaczej niż wzrokiem i myszką.

Chodzi o to, by projektowane usługi uwzględniały od samego początku specyfikę korzystania z komputera czy telefonu przez osoby niewidome. Bartosz Stępień sugeruje, by pomijać np. opisy alternatywne elementów ozdobnych. Niewidomemu użytkownikowi nic one nie dają, a konieczność  przebijania się przez nie na każdej podstronie jest zwyczajnie frustrująca.

Frustruje też używanie przez twórców stron internetowych starych typów CAPTCHA, a więc zabezpieczeń, które weryfikują, czy ze strony korzysta żywy człowiek, czy maszyna. W starych CAPTCHA trzeba np. przepisać tekst z obrazka. Dla niewidomego użytkownika to niemożliwe.

- Przewidywalność, powtarzalność i prostota to klucz do dostępności – konkludował Bartosz Stępień.

W dostosowaniu produktów i usług do potrzeb osób ze specjalnymi potrzebami przedsiębiorcy mogą uzyskać pomoc od Ministerstwa Cyfryzacji. Podczas konferencji mówili o tym przedstawiciele resortu - Anna Huzarska i Adam Pietrasiewicz. Po szczegóły odsyłamy na stronę dostepnosccyfrowa.gov.pl.

- Dostępność to zarówno dostępność cyfrowa, informacyjno-komunikacyjna i transportowa. Nawet jeśli w okolicy jest dostępne kino czy przystanek, często osoba z niepełnosprawnością bez wsparcia innej osoby nie skorzysta z tych udogodnień. Dlatego ustawa o asystencji osobistej jest tak ważna. Obecnie w Parlamencie Europejskim trwają też prace nad Europejską Kartą Osoby z Niepełnosprawnością i Europejską Kartą Parkingową. Dane o niepełnosprawności wkrótce będą dostępne w aplikacji mObywatel.

Śledząc więc uważnie kwestie dotyczące Polskiego Aktu o Dostępności, cały czas na Werbeo mamy też na uwadze także i te pozostałe, o których mówił wiceminister Krasoń. Będziemy o nich informować.