Orzekanie o niepełnosprawności – ogólne zasady

Niepełnosprawność to pojęcie bardzo złożone. Definicja stosowana przez WHO przyjmuje, że do osób niepełnosprawnych zaliczają się osoby, z długotrwałą obniżoną sprawnością fizyczną, umysłową, intelektualną lub sensoryczną, która w interakcji z różnymi barierami może ograniczać ich pełne i efektywne uczestnictwo w życiu społecznym na równych zasadach z innymi obywatelami. W Polsce mamy przynajmniej dwie prawne definicje niepełnosprawności, które rozmijają się z potocznym rozumieniem tego pojęcia. Pierwsza to definicja wynikająca z przepisów prawa i dotycząca prawnej podstawy kwalifikacji do grupy osób niepełnosprawnych. Natomiast druga, dużo szersza stosowana jest w statystyce GUS. Definicja statystyczna ujmuje bowiem nie tylko osoby niepełnosprawne prawnie, ale również osoby, które co prawda orzeczenia o niepełnosprawności nie posiadają, lecz deklarują, że mają ograniczenia w wykonywaniu wybranych czynności (tzw. niepełnosprawność biologiczna). W powszechnym odbiorze osoba z niepełnosprawnością to ktoś zmagający się z ograniczeniami fizycznymi, kalectwem, widocznymi deficytami. A przecież do grupy niepełnosprawnych zalicza się także osoby z chorobami przewlekłymi, upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim czy zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

W Polsce istnieją dwa systemy orzekania o niepełnosprawności:

    System pomocy społecznej – reprezentowany przez Miejskie/Powiatowe Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności, wydające orzeczenia o niepełnosprawności.
    System oświaty – reprezentowany przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne, wydające orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

1. Dlaczego warto ubiegać się o orzeczenie?

Podstawą prawną do orzekania o niepełnosprawności jest Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych wraz z późniejszymi zmianami.

Zgodnie z przepisami ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy.

Niepełnosprawność, zgodnie z kryterium ustawowym, to niemożność efektywnego pełnienia ról społecznych tj. wypełniania zobowiązania wynikającego z zajmowanej pozycji społecznej przy korzystaniu przez osobę z przysługujących jej przywilejów i praw według bardziej lub mniej określonego wzoru, a więc niemożność bądź trudności w codziennej aktywności i uczestnictwie wynikające z naruszenia sprawności organizmu.
Ważne: Zgodnie z obowiązującym prawem ocena stanu zdrowia nie jest jedynym wyznacznikiem niepełnosprawności, bowiem orzecznictwo o niepełnosprawności uwzględnia zarówno fizyczne, psychiczne jak i społeczne aspekty funkcjonowania człowieka. Wystąpienie tylko jednego z elementów np. naruszenia sprawności organizmu (potocznie utożsamianego z chorobą) nie musi zatem oznaczać, że mamy do czynienia z niepełnosprawnością. Natomiast intensywność tego czynnika nie wpływa bezpośrednio na ustaloną niepełnosprawność lub stopień niepełnosprawności, jeżeli w następstwie jego występowania nie dochodzi do istotnych ograniczeń w sferze społecznej lub zawodowej.

Posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności, orzeczenia o stopniu niepełnosprawności lub orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień w pierwszej kolejności określa status osoby nim dysponującej jako osoby niepełnosprawnej w sensie prawnym. Ponadto pozwala korzystać (po spełnieniu określonych warunków) z szeregu form pomocy, do których należą m. in.:

     w zakresie rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia – możliwość uzyskania odpowiedniego zatrudnienia (w tym w zakładach aktywności zawodowej i zakładach pracy chronionej), możliwość uczestnictwa w szkoleniach (w tym specjalistycznych), korzystania ze ściśle określonych przywilejów pracowniczych (m. in.: prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego, dłuższej przerwy w pracy, krótszego wymiaru czasu pracy), możliwość wsparcia działalności gospodarczej lub rolniczej;
     w zakresie rehabilitacji społecznej – możliwość uczestniczenia w terapii zajęciowej realizowanej w warsztatach terapii zajęciowej oraz możliwość uczestnictwa
    w turnusach rehabilitacyjnych;
     dofinansowanie zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby;
     ulgi w podatkach, zniżki w komunikacji, zwolnienie z opłat radiowo – telewizyjnych (abonamentu);
     usługi socjalne, opiekuńcze, terapeutyczne i rehabilitacyjne świadczone przez instytucje pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki;
     uprawnienia do zasiłku pielęgnacyjnego i innych świadczeń rodzinnych (np. dodatków do zasiłku rodzinnego związanych z niepełnosprawnością) oraz do zasiłku stałego z pomocy społecznej.

2. Kiedy dorosły/dziecko jest uznawany/e za niepełnosprawny/e?

Ci, którzy mają przewlekłą i/lub nieuleczalną chorobę zazwyczaj spełniają wszystkie trzy warunki, o których mówi ustawa, potrzebne do uznania ich za osoby z niepełnosprawnością (np. mukowiscydoza (CF), pierwotna dyskineza rzęsek (PCD/Zespół Kartagenera, POChP).

    Chory ma naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną.
    Przewidywany okres trwania upośledzenia stanu zdrowia przekracza 12 miesięcy.
    Chory wymaga zapewnienia mu całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu.

 Proces uzyskiwania orzeczenia o niepełnosprawności
3. Kto orzeka?

    Powiatowe/Miejskie Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności – jako pierwsza instancja. Wykaz powiatowych zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności
    Wojewódzkie Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności – jako druga instancja. Wykaz wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności

Orzeczenia o niepełnosprawności orzekają Powiatowe/Miejskie Zespoły do spraw Orzekania o Niepełnosprawności. Należy zwracać się do zespołu właściwego ze względu na adres stałego pobytu (jest to miejscowość w której zamieszkujemy z zamiarem stałego przebywania). Drugą instancją są Wojewódzkie Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności – w nich można składać odwołania. Jednostki te działają na podstawie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
4. Kto wnioskuje?

    osoba zainteresowana, jeśli jest pełnoletnia;
    przedstawiciele prawni np. rodzice;
    w niektórych przypadkach Ośrodek Pomocy Społecznej za ich zgodą.

5. Kto może uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności?

    dzieci do 16. roku życia uzyskują orzeczenie o niepełnosprawności bez orzekania stopnia;
    osoby powyżej 16. roku życia uzyskują orzeczenie o niepełnosprawności, w którym ustalony jest stopień niepełnosprawności.

Zgodnie z ustawą, ustala się trzy stopnie niepełnosprawności powyżej 16 r. ż.::

    znaczny,
    umiarkowany,
    lekki.

6. Jakie dokumenty?

    wniosek,
    zaświadczenie lekarskie,
    kopia dokumentacji medycznej i innych dokumentów, które umożliwią orzeczenie.

Komisja orzeka na wniosek rodziców/opiekunów prawnych lub samej osoby zainteresowanej, jeśli jest pełnoletnia. Dla osób powyżej 16 roku życia określany jest stopień niepełnosprawności. Dokumenty najlepiej pobrać ze strony odpowiedniego zespołu orzekającego, mogą różnić się w zależności od miejsca. Niestety nie ma jednego wzoru obowiązującego w całej Polsce. Do wypełnionego wniosku dołączamy zaświadczenie lekarskie na specjalnym druku oraz kopię posiadanej dokumentacji medycznej.
WYPEŁNIENIE WNIOSKU

Każdy wniosek musi  zawierać takie informacje jak:...

czytaj więcej: www.oddechzycia.pl

autor: Magdalena J. Tomczyk

źródło: www.oddechzycia.pl