Jak nie być ofiarą w pracy?

Pracodawca, przyjmując do pracy osobę z niepełnosprawnością musi wiedzieć, że oprócz przepisów prawa zawartych w kodeksie pracy, obowiązują go zasady zawarte w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Znajdujące się w niej uregulowania dotyczą m.in. skróconego czasu pracy, czy dodatkowego urlopu. Niestety, często zdarza się, że pracodawcy naruszają uprawnienia osób niepełnosprawnych. Zdarzają się przypadki, że robią to celowo, a czasem, choć może trudno w trzeciej dekadzie XXI wieku w to uwierzyć, z uwagi na brak świadomości i wiedzy, dotyczącej zatrudniania osób z niepełnosprawnościami.

O równym traktowaniu pracowników mówią zapisy kodeksu pracy, a dokładniej w rozdziale II a. Jak stanowi art. 183a par. 1, otwierający ten rozdział, pracownicy powinni być równo traktowani przez pracodawcę w nawiązaniu i rozwiązaniu stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. W miejscu pracy nikt nie może być dyskryminowany m.in. ze względu na wiek, pochodzenie, rasę, orientację seksualną oraz niepełnosprawność. 

Dyskryminacja jest pojęciem znanym i niestety, dość często używanym w kontekście zatrudnienia. Według definicji zawartej w słowniku PWN, dyskryminacja oznacza „prześladowanie poszczególnych osób lub grup społecznych albo ograniczanie ich praw ze względu na rasę, narodowość, wyznanie, płeć itp.”. Z kolei przepisy kodeksu pracy wyróżniają dwa rodzaje dyskryminowania: bezpośrednie i pośrednie.

Dyskryminowanie bezpośrednie występuje wtedy, gdy pracownik z jednej lub kilku przyczyn wymienionych wyżej, jest lub mógłby być traktowany mniej korzystnie niż inni pracownicy (np. odmowa awansowania pracownika tylko z tego względu, że przekroczył on określony wiek lub że jest osobą niepełnosprawną albo świadczy pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy).

Dyskryminowanie pośrednie występuje wtedy, gdy na skutek pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium lub podjętego działania występują, lub mogłyby wystąpić niekorzystne dysproporcje albo szczególnie niekorzystna sytuacja.

W Polsce wciąż jeszcze sami pracownicy z niepełnosprawnościami boją się podejmować jakiekolwiek kroki prawne, związane z prześladowaniem ich w miejscu pracy. Lęk ten wynika przede wszystkim z możliwością utraty pracy. Osoba, której prawa pracownicze są łamane zawsze może zwrócić się o pomoc w Państwowej Inspekcji Pracy lub wszcząć postępowanie w sądzie pracy. 

Według danych zgromadzonych przez stowarzyszenie STOP Nieuczciwym Pracodawcom, w ubiegłym roku było więcej skarg na pracodawców, zatrudniających osoby z niepełnosprawnościami niż w latach poprzednich. Gros skarg dotyczyło nie przestrzegania czasu pracy pracownika, mającego orzeczony umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności. Smutne jest to, że jednak część tych skarg została wycofana z lęku przed utratą zatrudnienia. 

Przykładów na łamanie prawa w miejscu pracy jest mnóstwo, to na koniec zasygnalizujemy istnienie mobbingu. Mobbing można zdefiniować jako prześladowanie, uporczywe nękanie i zastraszanie, stosowanie przemocy psychicznej wobec podwładnego lub współpracownika w miejscu pracy. Często narażone na uporczywe nękanie są osoby z niepełnosprawnościami. Przejawem takiego zachowania są m.in. wyzwiska kierowane pod ich adresem, naśmiewanie się z ich ograniczeń fizycznych, czy intelektualnych. W takiej sytuacji można domagać się zadośćuczynienia z tytułu mobbingu. Jednak, aby wszcząć postępowanie w takiej sprawie, trzeba udowodnić, że mobbing wywołał uszczerbek na zdrowiu psychicznym. Dlatego nieodzowne jest posiadanie potwierdzenia tego faktu przez psychologa lub psychiatrę. Mobbing daje też prawo do dochodzenia odszkodowania za szkodę poniesioną w związku z koniecznością leczenia specjalistycznego. 

Na jakiekolwiek przejawy mobbingu bądź dyskryminacji należy reagować! Wiadomo, że w takich sytuacjach towarzyszą osobie prześladowanej lęk i utrata wiary w siebie, ale należy znaleźć w sobie siłę do walki z nierównym i niesprawiedliwym traktowaniem. Warto znaleźć sojusznika w miejscu pracy, bo może się okazać, że nie jest się jedynym pracownikiem, który doznaje prześladowania i mobbingu. Z kolei pracodawca musi pamiętać, że zła, wręcz toksyczna atmosfera w firmie spowodowana dyskryminowaniem i mobbingiem, przekłada się na wydajność, a w konsekwencji na zyski firmy.

Autorka: Monika Łysek, Redaktorka WERBEO