Zatrudnianie osoby z niepełnosprawnością w służbie cywilnej

Najprościej rzecz ujmując, służbę cywilną stanowi wyodrębniony zespół profesjonalnych urzędników zatrudnionych w organach administracji publicznej, mających gwarancje stałości stosunku pracy. Rolą służby cywilnej jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania aparatu administracyjnego państwa, niezależnie od sytuacji politycznej i zmian rządów. Sprawność taką powinny zapewnić odpowiednie kadry, czyli kompetentni urzędnicy, profesjonaliści rzetelnie i bezstronnie wykonujący swoje obowiązki.

Obecnie służba cywilna obejmuje jedynie część pracowników administracji rządowej, nie każdy urzędnik państwowy zalicza się bowiem do korpusu służby cywilnej. Korpus służby cywilnej na koniec 2022 r. tworzyło 119 591 osób. Wśród zatrudnionych 7 674 to pracownicy obsługujący 1727 urzędów administracji rządowej, czyli tej części administracji publicznej, która podlega Radzie Ministrów. Wśród tej rzeszy urzędników tylko 5,7% stanowią osoby z niepełnosprawnościami.

Ponieważ osoby z niepełnosprawnościami wciąż stanowią niewielki odsetek osób zatrudnionych w służbie cywilnej, pod koniec 2023 roku Dobrosław Dowiat-Urbański, Szef Służby Cywilnej wydał zalecenie w zakresie zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami w służbie cywilnej. W zamyśle dokument ma pomóc członkom korpusu służby cywilnej w budowaniu dostępnego środowiska pracy. Wiąże się to z umożliwieniem osobom z niepełnosprawnościami udziału w rekrutacji oraz w późniejszej pracy w urzędzie. Ponadto Dowiat-Urbański chce wesprzeć urzędy w opracowaniu i stosowaniu rozwiązań i procedur, które sprzyjają zatrudnieniu osób z niepełnosprawnościami, a tym samym wzmocnić działania nastawione na wspieranie osób z niepełnosprawnościami na poszczególnych etapach zatrudnienia. W tym celu konieczne jest zwrócenie większej uwagi na przystosowanie stanowisk pracy do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami, oraz większa dbałość o ich doposażenie. Wciąż dużym problemem jest brak pełnej dostępności budynków, w których siedzibę mają urzędy. W wytycznych zwrócono również uwagę na dostępność informacyjno-komunikacyjną oraz cyfrową. Z analiz wynika, że należy wzmocnić kompetencje pracowników komórki odpowiedzialnej za zarządzanie ludźmi w zakresie potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

    a) czy chce złożyć swoją aplikację na wskazane stanowisko do konkretnego urzędu,

    b) czy jego możliwości, wiedza i kompetencje pozwolą na wykonywanie zadań.

W ogłoszeniu musi znaleźć się informacja o czynnikach szczególnie utrudniających wykonywanie zadań. Kolejnym elementem anonsu jest ocena ryzyka zawodowego, przedstawionego na podstawie dokumentu sporządzonego przez specjalistów ds. BHP.

W tym miejscu zaznaczmy, że warunki pracy nie są kryteriami selekcji w naborze.

Komisja rekrutacyjna nie jest uprawniona do tego, by stwierdzić, że kandydat z niepełnosprawnością nie będzie w stanie wykonywać zadań na danym stanowisku

W kolejnym etapie komisja wyłania nie więcej niż pięciu najlepszych kandydatów, spełniających wymagania niezbędne oraz w największym stopniu spełniających

wymagania dodatkowe, których przedstawia zwierzchnikowi urzędu. 

Ostateczną decyzję dotyczącą zatrudnienia podejmuje dyrektor generalny urzędu. W tym względzie obowiązuje zasada swobody nawiązywania stosunku pracy. Oznacza to, że w przypadku wyłonienia osoby z niepełnosprawnością, której przysługuje pierwszeństwo w otrzymaniu angażu, dyrektor generalny może ją przyjąć do pracy albo nie zatrudnić żadnego z wyłonionych kandydatów.

Praca w służbie cywilnej oznacza stabilne zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. Zatrudnienie opiera się o przepisy kodeksu pracy, a w przypadku osób z niepełnosprawnościami przestrzegane są zapisy zawarte w ustawie z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Urzędnicy mogą liczyć na wypłaty premii kwartalnych oraz tzw. trzynastek. Ponadto otrzymują świadczenie popularnie zwane „wczasami pod gruszą”.