Wpływ zmian w świadczeniu pielęgnacyjnym na możliwości podjęcia zatrudnienia

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje osobie, która zrezygnuje z etatu bądź innej formy zatrudnienia, w celu sprawowania osobistej opieki nad członkiem rodziny, mającym orzeczenie o niepełnosprawności. Podopieczny musi wymagać stałej lub długotrwałej opieki bądź pomocy drugiej osoby w związku ze swoją niepełnosprawnością lub niemożliwością samodzielnej egzystencji.

Od stycznia 2024 r. wysokość świadczenia pielęgnacyjnego wynosi 2988 zł miesięcznie i jest corocznie waloryzowana. Prawo do świadczenia ustala się na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydawane jest na pewien czas. W takim przypadku świadczenie przyznawane jest do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia.

Przy przyznawaniu świadczenia nie jest brane pod uwagę kryterium dochodowe.

Jeśli świadczenie pielęgnacyjne przysługuje za niepełny miesiąc, wówczas zostaje wypłacone w wysokości 1/30 dodatku za każdy dzień. W tej sytuacji kwota do wypłaty zaokrąglana jest do 10 groszy w górę.

Od podstawy świadczenia pielęgnacyjnego pobierana jest składka na ubezpieczenie emerytalne oraz rentowe i wliczana do okresu niezbędnego do ustalenia prawa do emerytury lub renty, jednak nie dłużej niż przez 20 lat. Opiekun może jednocześnie ubiegać się o objęcie jego i członków jego rodziny ubezpieczeniem zdrowotnym, jeśli nie podlegają oni pod to ubezpieczenie z innego tytułu.

Od tego roku o świadczenie pielęgnacyjne może starać się każdy z rodziców czy opiekunów, jeśli w rodzinie jest więcej niż jedna niepełnosprawna osoba. Rzecz jasna dotyczy to opiekunów rezygnujących lub niepodejmujących zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania opieki nad kolejnym dzieckiem w rodzinie.
Zatem od 2024 roku o świadczenie pielęgnacyjne mogą starać się jedynie rodzice bądź opiekunowie małoletnich. A co z opiekunami osób dorosłych, którzy do tej pory pobierali świadczenie? Czy nadal im ono przysługuje i czy mogą do niego dorobić?

Z dniem wejścia w życie ustawy o świadczeniu wspierającym, czyli 1 stycznia 2024 r. został uchylony art. 16a ustawy o świadczeniach rodzinnych regulujący zasady przysługiwania specjalnego zasiłku opiekuńczego. Oznacza to uchylenie warunku rezygnacji lub niepodejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Zatem osoby sprawujące opiekę nie muszą rezygnować z aktywności zawodowej, aby otrzymać świadczenie pielęgnacyjne. Jednakże, na podstawie przepisów przejściowych, specjalny zasiłek opiekuńczy jest nadal przyznawany na zasadzie zachowania praw nabytych, które są uregulowane w przepisach przejściowych ustawy o świadczeniu wspierającym.

Ochrona praw nabytych dotyczy opiekunów, którym przyznano świadczenie pielęgnacyjne na strych zasadach, obwiązujących do 31 grudnia 2023 r.

W praktyce oznacza to, że osoby, które przed dniem lub po dniu wejścia w życie ustawy o świadczeniu wspierającym, nabyły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r. i za okres co najmniej do dnia 31 grudnia 2023 r., są uprawnione do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego, zachowają prawo do tych świadczeń na zasadzie ochrony praw nabytych, na obowiązujących do 31 grudnia 2023 r. dotychczasowych zasadach przewidzianych w ustawie o świadczeniach rodzinnych, jednak nie dłużej, niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane.

Osoby uprawnione zachowają prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., również w przypadku, gdy osobie, nad którą sprawują opiekę, zostało wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności. Warunkiem zachowania prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego i specjalnego zasiłku opiekuńczego w jest w tym przypadku konieczność złożenia wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia. W dalszej kolejności, zgodnie z art. 63 ust. 3 ustawy, należy złożyć wniosek o świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy w ciągu trzech miesięcy, licząc od wydania orzeczenia.

Istotne jest, że prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego na dotychczasowych zasadach przysługiwać będzie ww. osobom korzystającym z ochrony praw nabytych również po upływie okresu zasiłkowego, na który ten zasiłek został przyznany (czyli także na kolejne okresy zasiłkowe) pod warunkiem, że wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego na nowy okres zasiłkowy zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy (czyli w ciągu 3 miesięcy od dnia 31 października danego roku kalendarzowego).

Od 1 stycznia 2024 r. obowiązuje nowelizacja art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, która pozwala osobom uprawnionym do tego świadczenia na aktywność zawodową.

Kwestia ustalania świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach była tematem wyjaśnień Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) w sprawie stosowania przepisów ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym. Na ich mocy doszło do zmiany w regulacjach dotyczących pobierania świadczenia pielęgnacyjnego, ale z jednoczesnym zachowaniem praw nabytych opiekunów. Dzięki temu mogą oni uzyskiwać to świadczenie bez uwzględniania nowych przepisów, co gwarantuje im art. 63 ustawy. Obejmuje on osoby, którym przed dniem wejścia w życie - z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (nastąpiło to dnia 1 stycznia 2024 r. lub po tym dniu, na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 r. - zostało przyznane przynajmniej do 31 grudnia 2023 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego).
 

Niniejsze przepisy i interpretacja ministerstwa wskazują, że decyzja o tym, że opiekun pobiera świadczenie pielęgnacyjne na starych zasadach, wiąże się z tym, że dalej nie będzie on mógł podejmować żadnej pracy i dorobić do świadczenia. Niestety, dla osób otrzymujących świadczenie pielęgnacyjne na starych zasadach nic się nie zmieni w stosunku do obowiązujących dziś przepisów. Pracować bez żadnego limitu i dorabiać do świadczenia mogą tylko opiekunowie pobierający świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach, na dziecko do 18 roku życia.

Podsumowując, osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne na starych zasadach nie mają możliwości legalnego dorabiania, gdyż obowiązujące przepisy zabraniają podejmowania dodatkowej pracy zarobkowej. Wyjątek stanowią opiekunowie korzystający z nowych przepisów, którzy mogą dorabiać przy świadczeniu wspierającym. Warto więc rozważyć możliwość przejścia na nowe zasady, zwłaszcza przy opiece nad osobami z niepełnosprawnościami.

Autor: Monika Łysek, Redaktor Werbeo