Wykluczani. Ratunek dla rynku pracy?

- Do biura RPO piszą setki osób z niepełnosprawnościami: ludzi świetnie wykształconych, znających języki obce, posiadających unikalne i poszukiwane na rynku pracy umiejętności. Tymczasem proponuje się im np. pracę w ochronie, w firmach sprzątających czy pracę fizyczną, a więc zajęcia nieadekwatne do ich kwalifikacji.

RPO podkreślił, że wynika to nie tylko z winy pracodawców, ale i państwa, które powinno zapewnić obywatelom odpowiednie ramy prawne umożliwiające podejmowanie pracy i likwidować bariery, również te biurokratyczne.

Jakie są więc główne przyczyny dyskryminacji osób z niepełnosprawnościami na rynku pracy, skoro - jak pokazują badania a o czym przypomniała Emilia Szczukowska ze Związku Przedsiębiorców i Pracodawców – 82% małych i średnich przedsiębiorstw donosi, że brakuje im rąk do pracy? W dodatku, z przyczyn demograficznych, ten problem będzie się pogłębiać.

- Jako biznes jesteśmy mistrzami w obcinaniu kosztów. Znajdujemy wszelkiego rodzaju ulgi podatkowe, a z tą ulgą (...) mamy realny problem. Dlaczego? Moim zdaniem wynika to z bardzo prostej rzeczy, mianowicie z lęku. I ten lęk objawia się ewentualnymi konfliktami (wynikającymi) [red.] z braku integracji w środowisku pracy, roszczeniowej postawy osób z niepełnosprawnościami, ale przede wszystkim wiąże się z lękiem przed swoją reakcją na brak kompetencji osoby z niepełnosprawnością. To znaczy zatrudniamy taką osobę, ona nie spełnia naszych oczekiwań i jak ja mam taką osobę zwolnić?

- Podstawą jest edukacja i rozwijanie tej świadomości, że osoby z niepełnosprawnością na rynku pracy powinny być traktowane w ten sam sposób co osoby pełnosprawne, bo liczą się kompetencje, a nie to, czy ktoś widzi, chodzi, porusza się inaczej etc.

Tymczasem, jak stwierdziła przedstawicielka AMS, osoby z niepełnosprawnościami mają te kompetencje relatywnie niższe w porównaniu do całej populacji uczestników rynku pracy.

- Klucz polega na tym, żeby znaleźć odpowiednie stanowisko pracy do osoby z niepełnosprawnością, które w największym stopniu będzie wykorzystywało kompetencje tej osoby. Bo korzyści finansowe (…) to jedno, ale korzyści społeczne są nieocenione.

- W Polsce mamy ok. 3 mln osób z niepełnosprawnościami, które ukończyły szesnaście lat, w tym 1,7 mln to osoby w wieku produkcyjnym – przypomniała Barbara Napora z Ogólnopolskiej Bazy Pracodawców Osób Niepełnosprawnych. - Tylko 30% tego potencjału jest wykorzystywane na rynku pracy.

- Przede wszystkim boją się kosztów, które są związane z przystosowaniem stanowiska pracy. A wszyscy dzisiaj wiemy, że niepełnosprawność nie oznacza (koniecznie) [red.] przystosowania stanowiska pracy, bo to nie są tylko osoby, które jeżdżą na wózkach.

- Brakuje wiedzy przede wszystkim w procesie rekrutacji. O co pytać i jak pytać, aby zachować tę granicę godności, ale też poufności danych o niepełnosprawności, które nie powinny być ujawniane. Nie wiemy jak mówić o niepełnosprawności na onboardingu wśród współpracowników. Nie wiemy jak reagować w trudnych sytuacjach, kiedy one się pojawiają, tak aby tej osoby też nie dyskryminować.

- Często na orzeczeniach o niepełnosprawności widnieją zapisy niezdolny do pracy. Zdolny do pracy, tylko w warunkach pracy chronionej, powoduje, że pracodawca widząc takie orzeczenie, nie chce podjąć ryzyka zatrudnienia osoby niepełnosprawnej. A to kompletnie nie wyklucza tej osoby z rynku pracy, bo to lekarz medycyny pracy decyduje o tym, czy ta osoba może wykonywać pracę, czy nie – dodała w dalszej części panelu Barbara Napora.

- Dużo mówimy o edukacji włączającej, która będzie jakby nas otwierała na tę różnorodność w społeczeństwie. A można powiedzieć, że poza dużymi miastami, w mniejszych miejscowościach, niepełnosprawne dzieci i młodzież bardzo często uczą się w warunkach edukacji domowej. Mówimy, że osoby z niepełnosprawnością mają niższe kompetencje czy kwalifikacje zawodowe, ale bardzo często przechodząc przez proces nauczania indywidualnego, nie są w stanie zdobyć zawodu i zdobyć kompetencji zawodowych, które będą adekwatne do potrzeb pracodawców. Chociaż też w tej grupie zdarzają się osoby, które mając wsparcie swoich rodziców, rodziny, rzeczywiście uzyskują bardzo wysokie kwalifikacje, kończą studia, ale i tak część z nich nie potrafi się znaleźć na rynku pracy.

Dr Książkiewicz zauważyła też, jak duże możliwości aktywizacji daje obecnie cyfryzacja. Są osoby z niepełnosprawnościami, które dzięki temu mogą świetnie wykonywać swoje obowiązki i to nawet bez ujawniania przed pracodawcą swojej niepełnosprawności. Niestety części pracowników skrzydła podcina obawa przed tzw. pułapką rentową.

- Czy mamy więc prawo oczekiwać od takich osób, że będą z powrotem aktywne na rynku pracy?

- Największym płatnikiem kar na PFRON jest proszę państwa ZUS, który nawet kilka lat temu, produkując reklamę społeczną zachęcającą do zatrudnienia osób niepełnosprawnych, zatrudnił po prostu sprawnego aktora.

- Dlaczego powinniśmy mówić o kapitale ludzkim, a nie o zasobach ludzkich? Dlatego, że zasobów się korzysta, zaś w kapitał się inwestuje!