Prawo

Baza klientów firmy

26 październik 2023

Czy baza klientów - ich dane osobowe, numery telefonów, adresy - stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa? Co, jeśli pracownik będzie z nich bezprawnie korzystał? W jaki sposób zabezpieczyć interesy klientów, aby pracownicy nie korzystali z bazy dla własnego użytku?

Definicja pojęcia tajemnica przedsiębiorstwa znajduje się w Ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Wynika z niej, że tajemnicę przedsiębiorstwa stanowią jego informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne lub inne, które posiadają wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.

Co prawda z definicji nie wynika wprost, czy baza klientów stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa, jednak z całą pewnością posiada ona wartość gospodarczą i nie jest powszechnie znana innym, działającym w tej samej branży, na tym samym rynku, przedsiębiorcom. Warunkiem jest jednak podjęcie przez przedsiębiorcę działań w celu utrzymania tych informacji w poufności.

Natomiast, co do samych środków ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa mogą to być m.in.:

ograniczenie dostępu do pomieszczeń, w których przetwarzane są dane,
kontrola dostępu do komputerów, laptopów, telefonów, na których można odczytać dane z bazy,
ochrona sieci informatycznych,
klauzule poufności w umowach z pracownikami.

Zgodnie z ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji czynem nieuczciwej konkurencji jest ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie informacji, które stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa. Oczywiście przedsiębiorca musi zadbać o to, aby baza klientów stanowiła tajemnicę przedsiębiorstwa, żeby móc skorzystać z instrumentów, które daje ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Jeżeli zaś dojdzie do popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji, wówczas przedsiębiorca może żądać od naruszającego, zgodnie z art. 18 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji:

zaniechania niedozwolonych działań poprzez sformułowanie, ustnie lub pisemnie, swojego żądania i wskazania, używania jakich danych klientów pracownik ma zaniechać,- usunięcia skutków niedozwolonych działań - na przykład poprzez wykonanie telefonów z wyjaśnieniem sytuacji do wszystkich klientów,
złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie - w zależności od rodzaju i wielkości przedsiębiorstwa mogą to być oświadczenia wysyłane bezpośrednio klientom albo w formie ogłoszenia w prasie, telewizji, na stronie internetowej,
naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych - pracodawca musi jednak w sposób precyzyjny określić szkodę, która została mu wyrządzona wskutek naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa przez pracownika (najłatwiej można tego dokonać poprzez porównanie przychodu z poprzedniego miesiąca lub sprzed roku w tym samym okresie, albo na podstawie średniego przychodu, biorąc pod uwagę kilka ostatnich miesięcy),
wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści na zasadach ogólnych - na przykład w sytuacji, gdy pracownik dzwoni do klientów i przyjmuje ich we własnym domu, czym pozbawia przychodu pracodawcę,
zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego - jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

Trzeba tutaj zaznaczyć, że w większości przypadków wykorzystanie danych klientów, skorzystanie z bazy danych, będzie stanowiło charakter zawiniony przez pracownika.

Dodajmy, że w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji zawarte są również przepisy karne.

I tak, zgodnie z art. 23 tej ustawy, kto - wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy - ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Przedsiębiorca może złożyć w takiej sytuacji zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa.

Co do katalogu czynności, które w takiej sytuacji może podjąć pracodawca, to jest on dość szeroki. Mogą one być łagodne, jak wezwanie do zaprzestania naruszeń czy zobowiązanie do złożenia oświadczenia, ale mogą także wiązać się dla pracownika z konsekwencjami finansowymi, jak obowiązek naprawienia szkody, wypłacenia odszkodowania czy zapłaty na cel społeczny.

Istotne jest tutaj to, że pracodawca ma możliwość skorzystania z drogi postępowania karnego, która spowoduje, że za swój czyn pracownik może zostać skazany.

Wybór w tej kwestii należy do pracodawcy. I dlatego powinien on wziąć pod uwagę sposób naruszenia, skutki, wyrządzoną szkodę i zastosować środek, który według niego będzie najbardziej dyscyplinujący wobec pracownika czy byłego pracownika.

Autor: Piotr Świerżewski, Redaktor WERBEO