Prawo

Renta szkoleniowa na okres wsteczny. Czy to możliwe?

06 luty 2025

Czy renta szkoleniowa może być przyznana na okres wsteczny? Jeżeli tak, to na jakich zasadach?

Jak wynika z dyspozycji art. 60 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.: Dz. U. z 2024 r., poz. 1631 ze zm.) – dalej: u.e.r., renta szkoleniowa przysługuje osobie spełniającej przesłanki uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, o których mowa w art. 57 u.e.r., jeżeli wobec tej osoby orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie. Biorąc pod uwagę treść art. 60 ust. 1 w zw. z art. 57 u.e.r., chodzi o ubezpieczonego, który spełnił łącznie poniższe przesłanki:

1. jest niezdolny do pracy;

2. ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3. niezdolność do pracy powstała m.in. w okresach:

• ubezpieczenia;

• opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, w przepisach wymienionych w art. 195 pkt 1-4 i 8 u.e.r., w przepisach o adwokaturze, w przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz w przepisach o pomocy społecznej;

• pobierania zasiłku macierzyńskiego;

• pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, wspomnianych zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu obowiązku ubezpieczenia, a także pobierania renty chorobowej po ustaniu zatrudnienia w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie lub po ustaniu obowiązku ubezpieczenia społecznego z innego tytułu, jak również niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy, na podstawie ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j.: Dz. U. z 2023 r., poz. 1465, ze zm.) – dalej: k.p., zostało wypłacone odszkodowanie;

• udokumentowanej niezdolności do pracy, za które to okresy wypłacone zostały z Funduszu Pracy: zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki szkoleniowe lub stypendia;

• przypadających przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresach urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresach niewykonywania pracy – z powodu opieki nad dzieckiem w wieku do lat 4 – w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie – bez względu na liczbę dzieci – do 6 lat;

• przypadających przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresach opieki pielęgnacyjnej nad inwalidą wojennym zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia (obecnie 2333 zł brutto);

• pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

4. nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub nie spełnia przesłanek do jej uzyskania.

Wskazane powyżej okresy, w których powstała niezdolność do pracy, nie mają zastosowania do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Wspomniana renta szkoleniowa przysługuje przez okres 6 miesięcy, z tym że w przypadku, gdy jest to niezbędne z uwagi na przekwalifikowanie zawodowe ubezpieczonego, okres przysługiwania renty szkoleniowej może zostać wydłużony na podstawie wniosku starosty odpowiednio na czas potrzebny na przekwalifikowanie ubezpieczonego, nie dłużej jednak niż o 30 miesięcy.

W sytuacji, gdy przed upływem 6-miesięcznego okresu przysługiwania renty szkoleniowej starosta zawiadomi organ rentowy:

1. o braku możliwości przekwalifikowania pracownika do innego zawodu;

2. o tym, że pracownik nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu

– 6-miesięczny okres przysługiwania renty szkoleniowej może ulec skróceniu.

W celu udzielenia odpowiedzi na pytanie zadane na wstępie należy odwołać się do stanowiska wyrażonego przez Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2024 r. (sygn. akt III UZP 1/24). SN rozpatrywał sprawę pracownika, który w wyniku wypadku przy pracy utracił zdolność do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku, niemniej jednak ZUS odmówił przyznania temu pracownikowi renty z tytułu niezdolności do pracy, uzasadniając swoją decyzję tym, że pracownik ten może podjąć zatrudnienie w wielu innych zawodach.

Pracownik odwołał się do sądu, w wyniku czego sąd I instancji uchylił decyzję organu rentowego i przyznał pracownikowi rentę szkoleniową od daty uprawomocnienia się wyroku, a za okres od złożenia wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy do orzeczenia sądu przyznał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. ZUS złożył apelację od tego wyroku, jednakże sąd II instancji orzekł, że pracownikowi renta szkoleniowa należy się za cały okres, począwszy od dnia złożenia wniosku o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. W wyniku kasacji złożonej przez ZUS sprawa trafiła do SN, który przekazał ją do poszerzonego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN.

We wspomnianej uchwale składu 7 sędziów z dnia 27 listopada 2024 r. (sygn. akt III UZP 1/24) SN udzielił odpowiedzi na następujące pytania:

Czy w sprawie z odwołania od decyzji odmawiającej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z uwagi na brak takiej niezdolności, sąd ubezpieczeń społecznych może przyznać osobie zainteresowanej rentę szkoleniową? Jeżeli tak, czy sąd może zmienić zaskarżoną decyzję organu i przyznać prawo do renty szkoleniowej od daty złożenia wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy, czy też prawo do renty szkoleniowej powinno być przyznane od uprawomocnienia się wyroku?

W odpowiedzi na powyższe pytania SN stwierdził, że „W sprawie z odwołania od decyzji odmawiającej prawa do renty z uwagi na brak niezdolności do pracy (art. 57 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 12 i art. 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2024 r., poz. 1631) – w przypadku ustalenia celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie – sąd jest uprawniony do przyznania renty szkoleniowej (art. 60 ust. 1 tej ustawy) na okres 6 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku i prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na okres wsteczny od złożenia wniosku o świadczenie”.

Mając na uwadze powyższe, renta szkoleniowa może być przyznana zarówno przez ZUS, jak i przez sąd. Jednakże sąd może przyznać tę rentę wyłącznie na sześciomiesięczny okres, liczony od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu, wstecznie natomiast sąd może przyznać pracownikowi rentę z tytułu niezdolności do pracy na okres od złożenia wniosku o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy do uprawomocnienia się orzeczenia przyznającego rentę szkoleniową.

Tak więc, renta szkoleniowa nie może być przyznana z mocą wsteczną.

Autor: Paweł Kawka, Redaktor WERBEO