23 grudzień 2025

Nowe świadczenie dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami. Rząd pracuje nad emeryturą opiekuńczą

Od jakiegoś czasu w przestrzeni medialnej toczy się dyskusja na temat zabezpieczenia materialnego opiekunów osób z niepełnosprawnościami. Dostępne dla nich świadczenia wydają się niewystarczające, zwłaszcza w przypadku śmierci podopiecznego. W takim wypadku osoba, która przez kilkadziesiąt lat sprawowała opiekę nad bliskim, zostaje bez środków do życia.

Świadczenia dla opiekunów 

W przypadku, gdy opiekun dziecka całkowicie niezdolnego do pracy i samodzielnej egzystencji przed 18. rokiem życia (lub urodzonych z tą niezdolnością), był aktywny zawodowo, to na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 15 maja 1989 r., może ubiegać się o wcześniejszą emeryturę.

Jak widać osoby, które nierzadko przez dekady opiekują się członkiem rodziny niezdolnym do samodzielnej egzystencji, w chwili jego śmierci, najczęściej pozostają bez środków do życia.

Światełko w tunelu

W tej niełatwej sytuacji, gdy osoba przez wiele lat opiekuje się najbliższym niezdolnym do samodzielnej egzystencji, pojawiło się nikłe światełko w tunelu. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) prowadzi prace nad włączeniem okresów opieki do systemu emerytalnego, co może zostać usankcjonowane w 2025 lub 2026 roku. Prościej rzecz ujmując, chodzi o tzw. emeryturę opiekuńczą. 

Proponowana przez MRPiPS emerytura opiekuńcza ma na celu wsparcie osób, które zrezygnowały z pracy zawodowej, aby sprawować opiekę nad bliską osobą z orzeczoną niepełnosprawnością – dzieckiem, współmałżonkiem lub rodzicem. Świadczenie to ma zapewnić opiekunom bezpieczeństwo emerytalne poprzez wliczenie okresu sprawowania opieki do stażu ubezpieczeniowego jako okresu składkowego lub nieskładkowego w systemie ZUS-u. Zgodnie ze wstępnymi założeniami emerytura opiekuńcza przysługiwałaby po osiągnięciu wieku emerytalnego, czyli 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn. Potrzebne będzie też udokumentowanie co najmniej 20-letniego stażu ubezpieczeniowego i odpowiedniego okresu sprawowania opieki.

Zgodnie z obecnymi założeniami, emerytura opiekuńcza mogłaby przysługiwać osobom, które zrezygnowały z pracy zawodowej, aby opiekować się bliską osobą z orzeczoną znaczną lub umiarkowaną niepełnosprawnością. Warunkiem uzyskania świadczenia byłoby udokumentowanie co najmniej 20 lat okresów składkowych, potwierdzenie faktycznego sprawowania opieki. Udowodnienie opieki mogłoby się odbywać na podstawie przedstawienia orzeczenia o niepełnosprawności podopiecznego i zaświadczenia o zaprzestaniu pracy. Emerytura byłaby przyznawana po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. W praktyce emerytura opiekuńcza mogłaby objąć m.in. matki, które poświęciły życie opiece nad dziećmi z niepełnosprawnościami, lub osoby zajmujące się starszymi rodzicami. Kluczowe znaczenie będzie miało wykazanie, że obowiązki opiekuńcze uniemożliwiły podjęcie lub kontynuowanie pracy zawodowej. 

Składanie wniosku do ZUS-u

Jak każde świadczenie emerytalne w Polsce, również emeryturę opiekuńczą przyznawałby i wypłacałby Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Osoby spełniające kryteria ubiegania się o to świadczenie emerytalne, będą musieli złożyć w ZUS-ie dokumenty potwierdzające zarówno okresy ubezpieczenia, jak i faktyczne sprawowanie opieki. Wymagane będą przede wszystkim dokumenty potwierdzające okresy składkowe, takie jak świadectwa pracy czy zaświadczenia o wysokości wynagrodzenia, a także orzeczenie o niepełnosprawności osoby, nad którą sprawowana była opieka. Niezbędne będzie również zaświadczenie potwierdzające rezygnację z zatrudnienia w celu podjęcia opieki, Zakład może także wymagać od wnioskodawcy dokumentów dotyczących okresów nieskładkowych, na przykład zaświadczenia o korzystaniu z urlopu wychowawczego. W sytuacjach, gdy dokumentacja okaże się niepełna, ZUS może zażądać dodatkowych dowodów, takich jak oświadczenia świadków. Jak podkreślono w orzecznictwie, m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 10 marca 2020 r. (sygn. akt III AUa 123/19), brak formalnych dokumentów potwierdzających okresy opieki nie wyklucza możliwości ich uznania za nieskładkowe, o ile ubezpieczony przedstawi inne wiarygodne dowody.

Wprowadzenie emerytury opiekuńczej byłoby ważnym krokiem w kierunku uznania pracy opiekuńczej za pełnoprawny wkład w system ubezpieczeń społecznych. Dla wielu osób, które poświęciły lata na opiekę nad dziećmi, współmałżonkami lub rodzicami z niepełnosprawnościami, świadczenie to mogłoby stanowić realne wsparcie.


Autor: Monika Łysek, Redaktor WERBEO