Pułapka rentowa

Limity przychodu nie wpływającego na zawieszenie renty

W przypadku osoby z niepełnosprawnością na jej sytuację społeczną i zawodową oddziałują liczne czynniki, takie jak ubóstwo, podejście pracodawców, a także uzależnienie od świadczeń socjalnych. Dużym zagrożeniem w tej perspektywie jest tzw. pułapka rentowa. Zjawisko to sprowadza się do unikania podejmowania zatrudnienia, które wiązałoby się z osiągnięciem korzystniejszego wynagrodzenia w obawie przed utratą prawa do świadczenia rentowego, jego zawieszeniem lub zmniejszeniem.

Zmniejszenie albo zawieszenie renty z tytułu niezdolności do pracy i renty socjalnej

Warunki zawieszania rent określają ustawy emerytalno-rentowe, w tym przede wszystkim ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.: Dz. U. z 2022 r., poz. 1009, ze zm.).

Począwszy od dnia 1 stycznia 2022 r., osoby pobierające rentę socjalną mogą dorabiać do świadczenia na tych samych zasadach co renciści z tytułu niezdolności do pracy tudzież emeryci. Zmiany zostały wprowadzone ustawą o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r., poz. 423, ze zm.), na podstawie której dokonano zmiany ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2022 r., poz. 240, ze zm.).

Świadczenie rentowe w przypadku renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty socjalnej zostanie zmniejszone w przypadku przekroczenia przez rencistę przychodu przekraczającego 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za poprzedni kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Główny Urząd Statystyczny dla celów emerytalnych. Jednocześnie, kobiety po 60. roku życia tudzież mężczyźni, którzy skończyli 65 lat, mogą dorabiać bez żadnych ograniczeń.

Niezbędne jest przypomnienie, że w przypadku przekroczenia 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia nastąpi zawieszenie wypłaty świadczenia rentowego.

Oznacza to, że od dnia 1 grudnia 2022 r. do dnia 28 lutego 2023 r. osoba zarabiająca do 4536,50 zł brutto pobiera świadczenie w niepomniejszonej wysokości (w grudniu 2021 roku było to 3960,20 zł). Jeżeli jednak jej przychód przekroczy tę kwotę, wówczas świadczenie jest zmniejszane o kwotę przekroczenia, o jaką przychód z pracy przekroczył kwotę 4536,50 zł. Z kolei zarobki powyżej 8 424,90 zł brutto (w grudniu 2021 r. Było to 7354,50 zł.) powodują zawieszenie renty.

Należy jednak zaznaczyć, że w przypadku przekroczenia kwoty 4536,50 zł zmniejszenie nie może być wyższe aniżeli maksymalna kwota zmniejszenia świadczenia, która od dnia 1 marca 2022 do dnia 28 lutego 2023 r. wynosi odpowiednio:

691,94 zł – dla emerytury, renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
518,99 zł – dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
588,19 zł – dla renty rodzinnej dla jednej osoby

Jednocześnie GUS podał, że przeciętne wynagrodzenie w czwartym kwartale 2022 r. wyniosło 6733,49 zł, a zatem o przeszło 250 zł miesięcznie więcej aniżeli w poprzednim kwartale (6480,67 zł). Z uwagi na to od dnia 1 marca 2023 r. do 31 maja 2023 r. wzrosną limity dla dorabiających rencistów, które wyniosą:

70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za IV kwartał 2022 r., a więc 4713,50 zł – przychody powyżej tej kwoty wpłyną na zmniejszenie renty
130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za IV kwartał 2022 r., czyli 8753,60 zł – przychody powyżej tej kwoty będą oznaczać zawieszenie renty

Progi kwotowe dorabiania do renty i emerytury podlegają zmianie co kwartał, tak więc znowelizowane będą obowiązywać od dnia 1 marca br.

Co ważne, osoba pobierająca rentę socjalną, która prowadzi działalność zarobkową, może rozliczyć się z ZUS po upływie roku kalendarzowego (w układzie miesięcznym lub całorocznym). Jeżeli jednak rencista, składając wniosek o świadczenie, nie wybierze konkretnego sposobu rozliczania, to ZUS rozliczy je według tego wariantu, który jest dla pobierającego świadczenie korzystniejszy.

Należy pamiętać, że rencista lub jego przedstawiciel ustawowy muszą niezwłocznie powiadomić organ wypłacający rentę socjalną o okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do tego świadczenia albo zmniejszenie jego wysokości.

Przychody trzeba zgłosić

Rencista jest zobowiązany zawiadomić organ rentowy o podjęciu działalności gospodarczej, zatrudnieniu, a także podjęciu służby lub innej pracy zarobkowej i o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu, a po upływie roku kalendarzowego, o wysokości przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Dokumentem jaki należy obowiązkowo złożyć jest druk ZUS EROP. Termin na jego przekazanie do ZUS to koniec lutego po roku, w którym osiągany był dochód.