Odszkodowanie za utratę pracy

Kodeks pracy wskazuje następujące przypadki, w których to zwolniony pracownik może skutecznie ubiegać się o zapłatę stosownego odszkodowania:

• w przypadku skrócenia 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia umowy,
• w przypadku rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika,
• w przypadku bezprawnego lub nieuzasadnionego wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony,
• w przypadku śmierci pracodawcy,
• w przypadku błędnego lub nieterminowego wydania świadectwa pracy.

W każdym z powyższych przypadków odszkodowanie jest limitowane konkretnymi przepisami prawa pracy. W praktyce oznacza to, że uprawniony do takiego świadczenia pracownik nie może w pełni swobodnie ustalić sobie dowolnej wysokości należnego odszkodowania, bowiem co do zasady przepisy wprowadzają górną granicę odszkodowania.

Każdy rodzaj umowy o pracę może być rozwiązany za odpowiednim okresem wypowiedzenia, który uzależniony jest w głównej mierze od stażu pracy. trzymiesięczny okres wypowiedzenia pojawia się przy umowach o pracę zawartych na czas nieokreślony, pod warunkiem, że dany pracownik był zatrudniony przez minimum 3 lata. Zdarza się, że pracodawca zmuszony zostaje do skrócenia okresu wypowiedzenia, co dzieje się najczęściej w przypadku ogłoszenia likwidacji danego zakładu pracy. Dla pracownika oznacza to nie tylko utratę zatrudnienia, ale również zyskuje on prawo do stosownego odszkodowania.

Jeżeli bowiem wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub umowy o pracę zawartej na czas określony następuje z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z innych przyczyn niedotyczących pracowników, pracodawca może - w celu wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę - skrócić okres trzymiesięcznego wypowiedzenia, jednak najwyżej do 1 miesiąca. W takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia. Okres, za który przysługuje odszkodowanie, wlicza się pracownikowi pozostającemu w tym okresie bez pracy do okresu zatrudnienia.

Pracownik, podobnie jak pracodawca, może rozwiązać istniejącą umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia. Zwykle dotyczy to sytuacji, kiedy zatrudniający nie respektuje praw pracowniczych. W przypadku gdy przyczyną rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia było ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków przez pracodawcę, pracownik ma prawo żądać odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Wartość odszkodowania uzależniona jest tutaj od okresu wypowiedzenia, który przysługuje w ramach danej umowy oraz wysokości pensji otrzymywanej przed rozwiązaniem umowy w tym trybie.

W przypadku kiedy wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia. Jeżeli natomiast umowa uległa już rozwiązaniu sąd orzeka o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. Sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe. Wówczas sąd pracy orzeka o odszkodowaniu. Wysokość odszkodowania w tym przypadku jest ustalana jako wartość wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, jednak nie niższa od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Jeżeli dochodzi do śmierci pracodawcy stosunek pracy ulega automatycznemu rozwiązaniu. Nie ma tutaj znaczenia, jak długo pracowała dana osoba oraz jakim rodzajem umowy o pracę była ona związana. Pracownikowi, którego umowa o pracę wygasła z powodu śmierci jego przełożonego, przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Takie odszkodowanie powinno być wypłacone przez spadkobierców zmarłego pracodawcy. Jeżeli jednak nie uregulują oni tej kwestii, wówczas pracownik który utracił zatrudnienie może domagać się zapłaty. Najpierw poprzez przedsądowe wezwanie do zapłaty, a jeśli ono nie przyniesie skutku, poprzez wytoczenie powództwa o zapłatę odszkodowania z powodu śmierci zatrudniającego.

Na koniec sytuacja, kiedy pracownikowi przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracodawcę wskutek niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy. Odszkodowanie to przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy z tego powodu, jednak nie dłuższy niż 6 tygodni.

Trzeba pamiętać, że w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca ma obowiązek wydać pracownikowi świadectwo pracy w dniu, w którym następuje ustanie stosunku pracy, jeżeli nie zamierza nawiązać z nim kolejnego stosunku pracy w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy.

Jeżeli z przyczyn obiektywnych wydanie świadectwa pracy pracownikowi albo osobie przez niego upoważnionej nie jest możliwe w tym terminie, wówczas pracodawca w ciągu 7 dni od dnia upływu tego terminu przesyła świadectwo pracy pracownikowi lub osobie do tego upoważnionej za pośrednictwem poczty.