Praca czy emerytura? Polscy Silversi nie chcą schodzić ze sceny czy marzą, by zapadła kurtyna?

Jeszcze do niedawna panowało przekonanie, że Silversi w pracy radzą sobie gorzej, niż osoby w szczycie wieku produkcyjnego 35-54 lat. Narzekano przede wszystkim na skostniałość ich postaw, powtarzanie utartych schematów i nikłe chęci do nauki nowych rzeczy oraz niewielkie chęci do dzielenia się swoim doświadczeniem z młodszymi pokoleniami pracowników. Mocną stroną Silversów naturalnie były i są umiejętności praktyczne wypracowane w toku zatrudnienia, niedostatecznie doceniane. Być może na skutek panujących uprzedzeń i stereotypów jeszcze kilka lat temu dla większości osób 60+ i 66+ oczywiste było zakończenie pracy zawodowej w chwili osiągnięcia wieku emerytalnego. Obecnie widać coraz większe zmiany w nastawieniu osób w wieku przedemerytalnym i emerytalnym, które coraz częściej chcą pobierać świadczenie emerytalne i łączyć je z pracą.

Silversi nadal na rynku pracy

Wyniki uzyskane w badaniu są jednak zaskakujące dla badaczy, ponieważ jednocześnie rosną wskaźniki zarówno tych, którzy chcą, jak i tych, którzy kategorycznie nie chcą pracować na emeryturze. W  2022 r. aż 21,8 proc. seniorów (w stosunku do 15,6 proc. w 2017 r.) deklaruje, że pragnie zakończyć pracę wraz z osiągnięciem wieku emerytalnego. Jednocześnie powiększa się grono tych, którzy zamierzają zrobić dokładnie odwrotnie, czyli pracować możliwie jak najdłużej. Deklaracje takie składa 16,2 proc. respondentów zapytanych w badaniu PARP, wobec 9,9 proc. w 2017 roku. To znaczny skok.  

Jak badacze tłumaczą ten dysonans? Z jednej strony mamy osoby cieszące się dobrą kondycją, które pragną dalej realizować się na gruncie zawodowym. To najczęściej osoby dobrze wykształcone, którym zależy na rozwijaniu swoich pasji lub kontynuowaniu kariery – wskazuje prof. Jolanta Perek-Białas, kierowniczka Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych UJ.

Ilu seniorów dokładnie decyduje się na ten wariat? Jeszcze w 2017 roku sytuacja nie wyglądała imponująco, bo wskaźnik zatrudnienia dla osób w wieku 55-64 oscylował na poziomie  46,9 proc. Po pięciu latach mamy już jednak 10-stopniowy wzrost i wskaźnik ten wynosi 56,3 proc. Oczywiście nie są to tak dobre wyniki, jak w młodszych grupach wiekowych (35-54 lat -84 proc.,18-34 lat było to 70 proc. – ze względu na kontynuację edukacji), ale pamiętajmy, że wraz z wiekiem rośnie odsetek rencistów, czyli osób, które nie tyle chcą, ile muszą zrezygnować z pracy ze względu na choroby czy niepełnosprawność, tak więc i tak o dobrej kondycji psychicznej i chęci prowadzenia aktywnego życia na wielu płaszczyznach świadczy wzrost zainteresowania Silversów pracą.

Jednakże są i inne przyczyny większej aktywności seniorów. Na doświadczonych pracowników jest po prostu zapotrzebowanie. Lekarze i szeroko rozumiani pracownicy służby zdrowia czy chociażby nauczyciele, to zawody, w których rąk do pracy brakuje coraz bardziej. Silversi częściej  otrzymują więc propozycje zatrudnienia i z nich korzystają. 

Innych, prozaicznie, do dalszej pracy zmusza sytuacja finansowa. Zbyt niskie świadczenia nie są w stanie pokryć niezbędnych wydatków na utrzymanie, stąd część seniorów musi podwyższyć domowy budżet, pracując. 

Co zachęca seniorów do dalszej pracy?

Wbrew pierwszym skojarzeniom, seniorzy decydujący się na kontynuowanie zatrudnienia, nie biorą pod uwagę wyłącznie  pobudek indywidualnych; swoich potrzeb, możliwości czy chęci. Co zaskakujące, kolosalny wpływ na ich decyzję ma postawa dotychczasowego pracodawcy. Co czwarty pracownik zapytany w badaniu deklarował, że nie wie, jakie plany, oczekiwania czy zamiary ma jego pracodawca, w związku z jego przejściem na emeryturę. Pracodawcy za późno lub wcale nie przekazują takiej informacji, a – co podkreślają respondenci – ułatwiłaby ona podjęcie decyzji o kontynuowaniu pracy po uzyskaniu wieku emerytalnego. Dla seniorów istotną kwestią – co zrozumiałe – jest także atmosfera panująca w dotychczasowym miejscu pracy. Satysfakcjonująca praca w dobrym otoczeniu i zespole sprzyja chęci kontynuowania zatrudnienia. 

Niebagatelną rolę odgrywa tu także państwo i jego promujący zatrudnienie system prawny. Na szczęście mamy już takie rozwiązania jak ulgi podatkowe czy możliwość dodatkowego oszczędzania na emeryturę – takie czynniki w dalszej kolejności, jak wskazuje prof. Jolanta Perek-Białas –  emeryci biorą pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o zakończeniu lub kontynuowaniu zatrudnienia. Dalsza praca musi się przecież im także opłacać. 

Rośnie aktywność edukacyjna

Aktywności sprzyja także bogatsza oferta edukacyjna skierowana również do starszych pokoleń. I choć z z uniwersytetów trzeciego wieku wciąż nie korzysta dostateczna ilość seniorów, widać wzrost zainteresowania różnego rodzaju kursami czy szkoleniami, które można znaleźć w Internecie, radio czy tv. 70% seniorów przepytanych w badaniu UJ i PAFP deklaruje, że korzysta z różnych form aktywizacji. Najmniejsze zainteresowanie wzbudza oferta aktywności fizycznej oferowana emerytom przez lokalne kluby seniora. 

Kierunek zmian

Zmiany demograficzne, których doświadcza Polska, mogą utwierdzić w przekonaniu, że z czasem Silversów będzie przybywać. Jako społeczeństwo starzejące się musimy otworzyć się na osoby starsze i przygotować na zróżnicowanie wiekowe pracowników. Już teraz na rynku pracy funkcjonuje kilka pokoleń o odmiennych potrzebach. Zawczasu należy więc zaplanować, a następnie realizować politykę dotyczą zarządzania kapitałem ludzkim – doradza Paulina Zadura, dyrektor Departamentu Analiz i Strategii Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Niezależnie od motywacji, Silversi pozostający na rynku pracy, zmieniają jego oblicze. Multigradacyjne zespoły wymuszają bardziej elastyczny styl zarządzania, uwzględniający postawy osób w różnym wieku, o odmiennych stylach zachowania i sposobach komunikacji.