Przepisy o europejskiej karcie osoby z niepełnosprawnością

W dniu 6 września 2023 r. Komisja Europejska przyjęła projekt dyrektywy o europejskiej karcie osoby z niepełnosprawnością i europejskiej karcie parkingowej dla osób z niepełnosprawnościami. Następnie projekt ten został skierowany do Rady Unii Europejskiej, która wypracowała stanowisko negocjacyjne już w listopadzie 2023 r. W lutym 2024 r. negocjatorzy prezydencji Rady Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego wstępnie porozumieli się w sprawie ostatecznego kształtu przedmiotowej dyrektywy. Proponowane rozwiązania mają przeciwdziałać ubóstwu i wykluczeniu społecznemu osób z niepełnosprawnościami.

Według danych przedstawionych przez Eurostat niemal 27% ludności zamieszkującej terytorium Unii Europejskiej powyżej 16. roku życia (ok. 101 mln osób) to osoby w jakimś wymiarze niepełnosprawne. Aczkolwiek, zgodnie z szacunkami Komisji Europejskiej jedynie 30% tych osób, a więc ok. 30 mln osób legitymuje się dokumentami, które poświadczają niepełnosprawność. Oznacza to, że blisko 2/3 osób z niepełnosprawnościami nie korzysta z uprawnień przysługujących osobom niepełnosprawnym, a także z rozwiązań mających na celu efektywniejszą aktywizację społeczną i zawodową takich osób.

Warto pamiętać, że pomimo wdrażania licznych programów pomocowych dla osób z niepełnosprawnościami na szczeblu krajowym poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej, osoby z ograniczoną sprawnością organizmu, w porównaniu z osobami w pełni sprawnymi, są w znacznie większym stopniu narażone na zjawiska takie jak ubóstwo i wykluczenie społeczne. Według danych Eurostatu dotyczy to 28,8% osób z niepełnosprawnościami.

Poprawie powyższej sytuacji służyć ma wprowadzenie przepisów dyrektywy o europejskiej karcie osoby z niepełnosprawnością i europejskiej karcie parkingowej dla osób z niepełnosprawnościami. Projektodawcy dyrektywy wskazują na liczne przypadki, gdy krajowe legitymacje bądź zaświadczenia potwierdzające niepełnosprawność wydawane przez pojedyncze państwo członkowskie Unii Europejskiej, nie są uznawane podczas podróży i pobytu osób dysponujących tymi dokumentami w innych państwach UE. Wówczas wyklucza to osoby z niepełnosprawnościami pod względem możliwości skorzystania z przywilejów i ułatwień dla osób z niepełnosprawnościami przewidzianych w systemie prawnym danego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.

Tymczasem europejska karta osoby z niepełnosprawnością ma być formalnym i prawnie obowiązującym dowodem potwierdzającym niepełnosprawność osoby legitymującej się tą kartą. Według projektowanych przepisów przedmiotowej dyrektywy europejska karta osoby z niepełnosprawnością będzie uznawana we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, przy czym będzie ona wydawana przez organy krajowe. Co ważne, ten jednolity dokument będzie poświadczał nie tylko niepełnosprawność danej osoby, ale także specjalne uprawnienia związane z niepełnosprawnością tej osoby, np. w zakresie preferencyjnego traktowania podczas wydarzeń i zajęć kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych, wizyt w muzeach, dostępu do urzędów, komunikacji publicznej, itp. Jej posiadacze uzyskają równy dostęp do warunków specjalnych i preferencyjnego traktowania w całej Unii.

Preferencje i ułatwienia dla posiadaczy europejskiej karty osoby z niepełnosprawnością mogą dotyczyć:

• wolnego wstępu,
• zniżek,
• pierwszeństwa wejścia,
• pomocy osobistej,
• dostępu do sprzętu wspomagającego poruszanie się.

Europejska karta osoby z niepełnosprawnością będzie zawierać kod QR, który będzie stanowić formę zabezpieczenia przed ewentualnymi oszustwami. Co więcej, odpowiednio do przepisów analizowanej dyrektywy w niektórych przypadkach europejska karta osoby z niepełnosprawnością będzie zawierać oznaczenie w postaci litery A. Chodzi tu o karty wydawane osobom, które ze względu na swoją niepełnosprawność wymagają większego wsparcia, czy też są uprawnione do usług asystencji osobistej.

Trzeba zaznaczyć, że w myśl ustaleń międzyinstytucjonalnych dokonanych między Radą Unii Europejskiej a Parlamentem Europejskim europejska karta osoby z niepełnosprawnością będzie wydawana i odnawiana bezpłatnie, poza przypadkami utraty lub uszkodzenia karty.

Państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązały się do rozszerzenia zastosowania europejskiej karty osoby z niepełnosprawnością na okresy dłuższe aniżeli krótki pobyt na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej w zakresie, w jakim rozszerzenie stosowania karty będzie dotyczyć unijnych programów mobilności. Jednakże państwa członkowskie mogą rozszerzyć zastosowanie karty także w innych przypadkach.

Wydawanie europejskiej karty osoby z niepełnosprawnością będzie możliwe zarówno w formie fizycznej, jak też elektronicznej (cyfrowej). Karta będzie mogła być wydana w języku angielskim lub w postaci karty dwujęzycznej (język angielski i język narodowy).

Co istotne, analizowana dyrektywa ma wprowadzić również ulepszoną europejską kartę parkingową dla osób z niepełnosprawnościami. Posiadanie tego dokumentu ma uprawniać osoby z niepełnosprawnościami do udogodnień i preferencji w zakresie korzystania z miejsc parkingowych czy też stref ograniczonego ruchu itp. Podobnie jak w przypadku europejskiej karty osoby z niepełnosprawnością europejska karta parkingowa dla osób z niepełnosprawnościami będzie zawierać kod QR zapobiegający możliwym nadużyciom.

Dyrektywa nie wyklucza wprowadzenia przez państwa członkowskie opłat mających na celu pokrycie administracyjnych kosztów wydania lub odnowienia karty parkingowej dla osób z niepełnosprawnościami.

Europejska karta parkingowa również będzie wydawana w formie fizycznej bądź elektronicznej, przy czym adekwatnie do ustaleń międzyinstytucjonalnych, państwa członkowskie Unii Europejskiej będą uprawnione do samodzielnego podjęcia decyzji, czy chcą wprowadzić kartę parkingową dla osób z niepełnosprawnościami w wersji elektronicznej. Dopuszczalne będzie wydanie europejskiej karty parkingowej w wersji dwujęzycznej.

Istotne informacje dotyczące zarówno europejskiej karty osoby z niepełnosprawnością, jak i europejskiej karty parkingowej dla osób z niepełnosprawnościami zostaną zamieszczone w unijnym portalu, który ma być dostępny we wszystkich językach i w przystępnym formacie. Odpowiedzialne za realizację tego zadania mają być państwa członkowskie.

Państwa członkowskie będą miały 2,5 roku na dostosowanie przepisów krajowych i 3,5 roku na rozpoczęcie stosowania dyrektywy. Oznacza to, że dyrektywa zacznie obowiązywać dopiero w 2027 r.

Aktualnie prace nad dyrektywą będą kontynuowane na szczeblu technicznym, ponieważ wstępne ustalenia międzyinstytucjonalne między Radą Unii Europejskiej a Parlamentem Europejskim muszą zostać ostatecznie zatwierdzone przez te organy. Dopiero wówczas możliwe będzie przyjęcie dyrektywy.

 

Autor: Paweł Kawka, Redaktor WERBEO